A Cañiza: Concello da comarca da Paradanta, na provincia de Pontevedra

Segundo o IGE no 2020 tiña 5122 habitantes (6719 en 2003). O xentilicios é (véxase no Galizionario) canizán ou canicense.

A Cañiza

Localización
42°12′46″N 8°16′28″O / 42.212777777778, -8.27444444444448°16′28″O / 42.212777777778, -8.2744444444444
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	Provincia de Pontevedra
Capital	A Cañiza
Poboación
Poboación	5.090 (2023) (47,09 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade do Paradanta Comarca da Paradanta
Superficie	108,1 km²
Altitude	570 m
Comparte fronteira con	Mondariz Arbo As Neves Crecente Covelo Melón Salvaterra de Miño
Organización política
• Alcalde da Cañiza	Luis Antonio Gómez Piña
Eleccións municipais na Cañiza
Identificador descritivo
Código postal	36880
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	36009
Páxina web	caniza.org

A Cañiza é un dos poucos topónimos castelanizados de Galicia aínda vixente e que así consta no Nomenclátor de Galicia. Desta forma deriva o xentilicio (véxase no Galizionario) cañicense. A Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia estableceu que o nome correcto e orixinal era A Caniza, forma aínda viva entre algúns habitantes das parroquias do concello. Non obstante, aínda non se executou a aprobación por parte do Consello da Xunta de dita modificación.

O topónimo orixinal fai referencia ás primeiras construcións na zona: casetas ou canastros feitas de canas entrelazadas e colmados (coñecidos na zona coma canizos ou canizas) e ergueitas polos veciños de Valeixe.

Limita ao norte cos concellos de Covelo e Melón (leste da provincia de Ourense), ao sur con Crecente, Arbo e As Neves, e ao oeste con Salvaterra de Miño, Mondariz e Covelo.

O seu relevo é accidentado, pois está situado entre unha zona de monte baixo da serra do Faro de Avión (situada ao nordeste) e o val do río Deva (ao sur). A maior altitude acádase no Alto da Cruz (1095 m).

A súa rede hidrográfica está formada polos ríos Uma (afluente do Tea), Ribadil e Deva (afluentes do Miño).

Climatoloxicamente está situada en transición entre o clima oceánico e o mediterráneo, segundo a zona.

Na zona habitou a tribo dos oestrimnios, que foron expulsados polos celtas. Da cultura megalítica quedan diversos restos, como os complexos rupestres de Laxiña das Cruces, Coto da Regueira do Valiño e Casiñas dos Mouros, os complexos megalíticos con gravados de Tomada de Estremadoiro e Coto da Vella, e os complexos megalíticos de Guntín, Aráns, Casiñas dos Mouros e A Cañiza.

Durante a Idade de Ferro o lugar estivo posiblemente habitado polos grovios. Daquela época quedan o castro de Grades, o castro de Monte Coto do Castro, o castro de Coto das Cavadas e o castro de Barreiros.

Logo da romanización as terras do concello foron enmarcadas no conventus Bracarensis. Na Idade Antiga, tralo I Concilio de Braga, as terras quedaron adscritas á diocese de Tui. O mosteiro da Franqueira posiblemente teña a súa orixe nunha ermida do século VI, da época de Martiño de Dumio.

No século IX, durante o reinado de Afonso II de Asturias, as terras do castelo de Sobroso, ao que pertencía o val de Achas, foron incluídas no reino de Galicia.

En 1056 Fernando I dá un privilexio do mosteiro da Franqueira, as súas terras e moradores ao abade Alvito e os monxes beneditinos. En 1147 Afonso VII outorga ao abade Odoario e aos monxes o dereito de coto. En 1293 a orde do Císter constrúe a igrexa de Santa María. Paio de Soutomaior, señor de Salvaterra, doou as terras dos cotos da Franqueira, O Cebreiro, Uma, Sendín e Pintelos, doazón que confirmaron Xoán I e Henrique III. O mosteiro desapareceu como tal en 1835, trala desamortización de Mendizábal.

A vila da Cañiza aparece documentada por primeira vez en 1583. As primeiras edificacións foron canastros (que nesta zona reciben o nome de canizos) feitas polos veciños de Valeixe para atender os cultivos da zona. Logo de construírse a capela do Doce Nome de Xesús, en 1790 o bispo de Tui, Domingo Fernández Angulo, erixiu A Cañiza como parroquia adxunta á de Valeixe, separándose definitivamente en 1815.

 

No ministerio de Defensa consérvase un bosquexo da vila en 1838 por Fernando de Castro

Na Cañiza editáronse os periódicos Nueva Cañiza (1927-1933) e La Cañiza (1932-1934).

O escudo heráldico oficial do concello da Cañiza foi aprobado mediante decreto en 2007, e ten o seguinte brasonamento:

De prata, un carballo sobre terreiro de sinople, follado e froitado de nove landras de goles; bordura xadrezada de goles e prata.

Ademais, na mesma data aprobouse tamén a bandeira do concello, pano de verde cunha franxa vertical de branco no terzo do centro e, nesta, un carballo de verde follado e froitado de nove landras de vermello.

• Batalláns xa chega/ coa súa santiña,/ e cara a Franqueira/ connosco camiña .
• Vinme triste en Ponteareas,/ e da Cañiza a Melón,/ mais cheguei a Ribadavia/ e ensanchouse o corazón.

•  
  Mosteiro de Santa María da Franqueira
•  
•  
  Fonte de San Luís
•  
  Vista aérea.
•  
  Pazo.
•  
  Xamón, típico da Cañiza.
•  
  Muíño tradicional.
•  
  Muíño.
•  
  Capela dos arredores.

Para unha lista completa de todos os lugares do concello da Cañiza vexa: Lugares da Cañiza.

Wiki Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  A Cañiza

Bibliografía

• Rodríguez Gómez, G. (coord.): A Cañiza. Pontevedra, 2002. Deputación de Pontevedra. ISBN 84-8457-123-8.

Outros artigos

• Eleccións municipais na Cañiza