Coincheap rialtais is ea an stát leasa ina imríonn an stát ról lárnach i gcosaint agus i gcur chun cinn dea-bhail eacnamaíocha agus sóisialta a chuid saoránach.
Tá sé bunaithe ar na prionsabail a bhaineann le comhionannas deiseanna, cothroime dáileadh an rachmais, agus freagrach phoiblí dóibh siúd nach bhfuil in ann leas a bhaint as na soláthairtí íosta le haghaidh an tsaoil mhaith. D'fhéadfadh an téarma ginearálta foirmeacha d'eagraíochtaí eacnamaíocha agus sóisialta a chuimsiú. Chuir an socheolaí T. H. Marshall síos ar an stat leasa nua-aimseartha mar mheascán sainiúil de dhaonlathas, leasa, agus chaipitleachas.
Cuimsíonn na stáit leasa nua-aimseartha an Ghearmáin, an Fhrainc, an Bheilg agus an Ísiltír, , chomh maith leis na tíortha Nordacha, den sórt sin mar an Íoslainn, an tSualainn, an Iorua, an Danmhairg, agus an Fhionlainn a úsáideann an múnla ar a dtugtar an tsamhail Nordach. Rangaigh Gøsta Esping-Andersen na córais leasa is forbartha de chuid na stát i dtrí chatagóir: sóisialach daonlathach, coimeádach agus liobrálach.
Baineann an stát leasa shóisialaigh le haistriú cistí ón stát chun na seirbhísí a chuirtear ar fáil (. i. sláinte, oideachas, srl.) chomh maith le le haistriú díreach do dhaoine aonair ("sochair"), agus maoinítear é trí na gcánacha. Is minic a thugtar an geilleagar measctha air. De ghnáth bíonn ar an lucht ardioncaim níos mó cánach a íoc, ar a dtugtar cáin fhorchéimnitheach.
Baineadh feidhm as an téarma Gearmáinise sozialstaat ("stát sóisialta ") ó 1870 chun cur síos a dhéanamh ar chláir thacaíochta an stáit beartaithe ag sozialpolitiker Gearmánacha ("polaiteoirí sóisialta") agus a curtha i bhfeidhm mar chuid de leasuithe coimeádacha Bhismarck. Sa Ghearmáin, úsáidtear an téarma wohlfahrtsstaat, aistriúchán díreach ón Bhéarla "welfare state", chun cur síos a dhéanamh na socruithe clúdaithe faoin árachas sóisialta sa tSualainn .
Chuir an an tImpire Ashoka chun cinn a smaoineamh ar stát leasa sa 3ú haois Roimh Chomh-Ré (RCR) .
Tugann fianaise eimpíreach le fios go bhfuil laghdaíonn cánachas agus aistrithe go mór an bhochtaineacht sa chuid is mó de na tíortha gur ionann ar a laghad aon chúigiú den OTI a ranníocaíochtaí leasa shóisialaigh.
Tír | An ráta bochtaineachta iomlán (1960-1991) (tairseach atá leagtha síos ag 40% d'ioncam teaghlaigh meánach SAM) | An ráta na bochtaineachta coibhneasta (1970-1997) | ||
---|---|---|---|---|
Réamh-leas | Iar-leas | Réamh-leas | Iar-leas | |
An tSualainn | 23.7 | 5.8 | 14.8 | 4.8 |
An Iorua | 9.2 | 1.7 | 12.4 | 4.0 |
An Ísiltír | 22.1 | 7.3 | 18.5 | 11.5 |
An Fhionlainn | 11.9 | 3.7 | 12.4 | 3.1 |
An Danmhairg | 26.4 | 5.9 | 17.4 | 4.8 |
An Ghearmáin|15.2 | 4.3 | 9.7 | 5.1 | |
An Eilvéis | 12.5 | 3.8 | 10.9 | 9.1 |
Canada | 22.5 | 6.5 | 17.1 | 11.9 |
An Fhrainc | 36.1 | 9.8 | 21.8 | 6.1 |
An Bheilg | 26.8 | 6.0 | 19.5 | 4.1 |
An Astráil | 23.3 | 11.9 | 16.2 | 9.2 |
An Ríocht Aontaithe | 16.8 | 8.7 | 16.4 | 8.2 |
Stáit Aontaithe Mheiriceá | 21.0 | 11.7 | 17.2 | 15.1 |
An Iodáil | 30.7 | 14.3 | 19.7 | 9.1 |
This article uses material from the Wikipedia Gaeilge article Stát leasa, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Gaeilge (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.