An Tuircméinis
Teanga Tuircice is ea an Tuircméinis, agus í ar ceann de na teangacha Oghuz, cosúil leis an Tuircis agus an Asarbaiseáinis.
Is í teanga oifigiúil na Tuircméanastáine í, ach thairis sin, tá mionlaigh mhóra Thuircméanacha le fáil san Iaráic, san Iaráin, san Afganastáin agus sa Tuirc. Tá sí ag 3,430,000 duine ina tír dhúchais féin, ach labhraíonn beagnach dhá oiread eile sna tíortha timpeall na Tuircméanastáine í. Naoi milliún ar fad is ea na cainteoirí dúchais ar fud an domhain.
| Türkmen, Türkmençe, түркменче agus تۆرکمنچه | |
|---|---|
| Cineál | teanga nádúrtha agus teanga bheo |
| Úsáid | |
| Cainteoirí dúchais | 6,975,120 |
| Dúchasach do | Balkh (en)  , Badghis (en) , Faryab (en) , Herat Province (en) , Jowzjan (en) , Cabúl, Mazandaran Province (en) , Golestan Province (en) , Razavi Khorasan Province (en) , North Khorasan Province (en) agus an Tuircméanastáin |
| Stáit | an Afganastáin, an Iaráin, an Tuircméanastáin, an Táidsíceastáin, an Úisbéiceastáin agus an Phacastáin |
| Aicmiú teangeolaíoch | |
| teanga dhaonna Nostraitic teangacha Altaecha teangacha Tuircice Common Turkic (en) Oghuz (en) Eastern Oghuz (en) | |
| Tréithe | |
| Córas scríbhneoireachta | aibítir Laidineach, Aibítir Choireallach, Turkmen alphabet (en) , Russian Braille (en) agus Perso-Arabic script (en) |
| Cóid | |
| ISO 639-1 | tk |
| ISO 639-2 | tuk |
| ISO 639-3 | tuk |
| Glottolog | turk1304 |
| Ethnologue | tuk |
| ASCL | 4304 |
| IETF | tk |
Tá dlúthghaol ag an Tuircméinis leis an Tatairis Chriméach (nach ionann í agus an Tatairis i gciall cheart an fhocail ach teanga Tuircice eile) agus leis an teanga Salar, atá le cloisteáil i gCúige Xinjiang sa tSín. Tá an Tuircméinis intuigthe ag na Turcaigh agus ag na hAsarbaiseánaigh freisin.
Inniu, is í an aibítir Laidineach a úsáidtear go hoifigiúil leis an Tuircméinis a scríobh. Ba é an deachtóir Saparmyrat Ataýewiç Nyýazow a thug isteach í i dtús na nóchaidí. Mar sin féin, baintear úsáid as an tseanaibítir Choireallach go forleathan fosta. Nuair a bhí Nyýazow ina bheatha, ba nós le páirtithe an fhreasúra a gcuid leathanach Gréasáin a fhoilsiú san aibítir Choireallach le cur in iúl nach raibh siad sásta leis an deachtóireacht. Choinnigh an agóidíocht sin an córas Coireallach beo go dtí an lá atá inniu ann.
Bhí an Tuircméinis á scríobh leis an aibítir Arabach go dtí an bhliain 1929. Ina dhiaidh sin, cuireadh na litreacha Laidineacha ina háit. Le teacht an Stailíneachais, áfach, d'éirigh an tAontas Sóivéadach as an aibítir Laidineach a chur i bhfeidhm ar theangacha nua, agus anois, ceapadh litriú nua fós a bhí bunaithe ar an aibítir Choireallach. Bhí an córas seo in úsáid ón mbliain 1938 i leith.
D'fhéach an deachtóir leis an teanga a athrú ar bhealaí eile fós. Mar shampla, bhaist sé ainmneacha nua ar mhíonna na bliana. D'ainmnigh sé Mí Eanáir as féin, agus Mí Aibreáin as a mháthair. Thug sé ainmneacha nua tírghráúla ar na míonna eile.
Tagairtí
This article uses material from the Wikipedia Gaeilge article An Tuircméinis, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Gaeilge (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.