جغرافیای آسیا

ابتدا اروپایی‌های سده‌های میانه، آسیا یک قاره شناخته شد. در مورد مشخصات هر یک از بخش‌های آسیا معین نیست و به این بستگی دارد که چه کسی و با چه هدفی این مرزها را مشخص کند (مثلا اندازه خاورمیانه به منبع تعیین‌کننده وابسته است) این تعاریف متفاوت در انتها در نقشه آسیا منعکس می‌شوند. برای مثال معمولاً مصر - که کشوری آفریقایی و در نتیجه غیرآسیایی است - را جزئی از خاورمیانه برمی‌شمارند، در حالی که خاورمیانه قسمتی از آسیا است.

مرز آفریقا و آسیا را باریکه خاکی کانال سوئز و دریای سرخ مشخص می‌کند. مرز اروپا و آسیا با غرب دریای مدیترانه، تنگه بسفر، رشته‌کوه قفقاز، رشته‌کوه اورال، دریای سیاه و دریای خزر معین می‌کند. و تنگه برینگ مرز بین آسیا و قاره آمریکای شمالی را مشخص می‌کند.

منابع مختلف برآوردهای متفاوتی از مساحت این قاره ذکر کرده‌اند: اطلس جهان نیویورک تایمز ۴۳٬۶۰۸٬۰۰۰ کیلومترمربع، جهان فرهنگ جغرافیایی ۴۴٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومترمربع و دانشنامه مختصر کلمبیا هم ۴۴٬۳۹۰٬۰۰۰ کیلومترمربع را گزارش کرده‌اند.

در بررسی که شرکت میپل‌کرافت (Maplecroft) دربارهٔ آسیب‌پذیری ۱۶ کشور آسیایی انجام داده، این کشورها بسیار در برابر تغییرات آب و هوایی آسیب‌پذیر تشخیص داده شدند. آسیب‌پذیری هر قاره با ۴۲ شاخص اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در مورد تغییرات احتمالی آب و هوا در سی سال آینده بررسی شد که کشورهای بنگلادش، هند، ویتنام، تایلند، پاکستان و سری‌لانکا در میان این شانزده کشور بیشتر از مابقی در معرض خطر این تغییرات هستند. برخی از این تغییرات در گذشته رخ داده‌اند. برای مثال در ناحیه گرمسیری هند، که اقلیم نیمه‌خشک دارد، تغییر دمای ۰٫۴ درجه‌ای از ۱۹۰۱ تا ۲۰۰۳ رخ داده‌است.

قلمرو سرزمینی آسیا را نمی‌توان مجموع قلمروهای هر یک از مناطق آن دانست، زیرا هرکدام تعاریف مختلفی دارند. به عنوان مثال، مرزهای آسیای میانه و خاورمیانه به این بستگی دارد که چه کسی آنها را تعیین می‌کند و به چه منظور است. این تعاریف متفاوت به‌طور کلی در نقشه آسیا منعکس نمی‌شود. به عنوان مثال، مصر به‌طور معمول در خاورمیانه گنجانده شده‌است، اما نه در آسیا، حتی اگر خاورمیانه تقسیم آسیا باشد.

تنگه سوئز و دریای سرخ مرز بین آسیا و آفریقا هستند. مرز با اروپا با سواحل مدیترانه شرقی آغاز می‌شود، گرچه ترکیه که در منطقه خاور نزدیک آسیا قرار دارد تا حدودی به جزایر اژه امتداد می‌یابد و شامل بخشی از استانبول در سمت اروپایی بسفر نیز هست. در شمال مرز بین قاره‌های آسیا و اروپا از داردانل، دریای مرمره، تنگه بسفر، دریای سیاه، رشته‌کوه قفقاز، دریای خزر و رود اورال (تا سرچشمه آن) می‌گذرد؛ و یک مرز طولانی که عموماً از قسمت شرقی رشته‌کوه اورال تا دریای کارا در روسیه دنبال می‌شود.

اقیانوس منجمد شمالی مرز شمالی آسیا است و تنگه برینگ آسیا را از آمریکای شمالی جدا می‌کند. در جنوب شرق آسیا، شبه‌جزیره مالایا قرار دارد که مرز آخر قسمت خشکی آسیا است و اندونزی (هند شرقی سابق)، کشوری گسترده در بین هزاران جزیره بزرگ و کوچک، مسکونی و غیر مسکونی. استرالیا که در آن نزدیکی است جزء قاره‌ای متفاوت است. جزایر اقیانوس آرام در شمال شرقی استرالیا که از ژاپن و کره دورند، جزء اقیانوسیه هستند و نه آسیا. از اندونزی مرز آسیا در امتداد اقیانوس هند تا دریای سرخ ادامه می‌یابد. بیشتر جزایر اقیانوس هند، آسیایی هستند.

از سده هجدهم، آسیا به چندین منطقه فرعی تقسیم شده‌است. در مورد استفاده از این اصطلاحات هنوز هیچ اجماع جهانی وجود ندارد. مناطق آسیا شامل موارد زیر است:

مناطق آسیا عبارت‌اند از:

آسیای مرکزی
دربرگیرندهٔ قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ایران.
شرق آسیا
دربرگیرندهٔ چین، هنگ کنگ، ماکائو، کره شمالی، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، مغولستان.
جنوب آسیا
دربرگیرندهٔ افغانستان، پاکستان، هند، مالدیو، سری‌لانکا، نپال، بوتان، بنگلادش. یا به عبارتی دربرگیرندهٔ شبه‌قاره هند، به اضافه افغانستان.
جنوب شرق آسیا
دربرگیرندهٔ برونئی، کامبوج، اندونزی، لائوس، مالزی، میانمار، فیلیپین، سنگاپور، تایلند، تیمور شرقی، ویتنام.
آسیای غربی (یا آسیای جنوب غربی، یا خاورمیانه به‌جز مصر)
دربرگیرندهٔ ارمنستان، جمهوری آذربایجان، بحرین، گرجستان، عراق، اسرائیل، اردن، کویت، لبنان، نوار غزه، عمان، قطر، عربستان سعودی، سوریه، ترکیه، امارات متحده عربی، یمن، قبرس، فلسطین
شمال آسیا
دربرگیرندهٔ قسمت شرقی روسیه.
شمال شرق آسیا
در برگیرندهٔ فلات مغولستان، دشت شمال شرقی چین، شبه‌جزیرهٔ کره، مجمع‌الجزایر ژاپن و مناطق کوهستانی خاور دور روسیه