مرال: گونه‌ای از آهو ها (سرده)

گوزن قرمز به دست انسان به کشورهای دیگری چون آرژانتین، استرالیا و نیوزیلند، کانادا، پرو، اروگوئه، شیلی و ایالات متحده آمریکا وارد شده و به جهت آسیبی که به پوشش گیاهی و حیات وحش بومی در برخی از این مناطق وارد کرده در فهرست بدترین ۱۰۰ گونه مهاجم دنیا قرار دارد. در برخی از مناطق دنیا از گوشت گوزن قرمز به عنوان غذا استفاده می‌شود. در گذشته واپیتی‌ها زیرگونه‌ای از مرال محسوب می‌شدند اما اخیراً به‌صورت گونه‌ای مجزا ثبت شده‌اند.

مرال
نر
جنس ماده، اسکاتلند
وضعیت حفاظت
کمترین نگرانی  (IUCN 3.1)
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پستانداران
راسته:	جفت‌سمان
تیره:	گوزنان
سرده:	گوزن‌ها (سرده)
گونه:	C. elaphus
نام دوبخشی
Cervus elaphus لینه، ۱۷۵۸

تاکنون ۱۵ زیرگونه از مرال‌ها شناسایی شده‌اند که نسل برخی از آن‌ها در معرض خطر قرار دارند. از زیرگونه‌های مرال می‌توان به گوزن قرمز خزر، گوزن قرمز بربری و گوزن بخارا اشاره کرد.

اندازه

مرال از بزرگ‌ترین انواع گوزن است و از نظر اندازه پس از موس‌ها، واپیتی‌ها و گوزن‌های سمبر در رتبهٔ چهارم گوزن‌ها قرار دارد. مرال در برخی کشورها مانند انگلستان و ایرلند بزرگ‌ترین پستاندار وحشی محسوب می‌شود. دودیسی جنسی در این گونه شدید است و نرها با داشتن شاخ و اندازهٔ بزرگ‌تر از ماده‌ها متمایز هستند. وزن جنس نر این حیوان به‌طور میانگین ۱۶۰ تا ۲۴۰ کیلوگرم و طول بدن ۱۷۰ تا ۲۳۰ سانتی‌متر است. در جنس ماده وزن بین ۱۲۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم و طول بدن ۱۶۰ تا ۲۱۰ سانتی‌متر است. ارتفاع در ناحیه شانه ۱۰۵ تا ۱۲۰ سانتی‌متر و دم حدود ۱۲ تا ۱۹ سانتی‌متر است. البته زیرگونه‌های مختلف این حیوان تفاوت زیادی از نظر اندازه دارند. مرال‌های عظیم‌الجثه و شاخ‌کوتاه رشته‌کوه کارپات تا ۵۰۰ کیلو رشد می‌کنند و مرال‌های جزیره کرس فقط حدود ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم وزن دارند. مرال‌های بومی ایران هم از انواع بزرگ مرال محسوب می‌شوند که جنس نر آن‌ها به‌طور میانگین ۲۵۰ کیلوگرم وزن و ۱۴۰ سانتی‌متر ارتفاع شانه دارد. وزن گوزن‌ها در مناطقی با پوشش گیاهی ضعیف و دارای منابع غذایی کمتر، می‌تواند تا ۵۳ تا ۱۱۲ کیلوگرم (۱۲۰ تا ۲۵۰ پوند) کاهش پیدا کند.

شاخ

شاخ گوزن از جنس استخوان بوده و فقط نرها شاخ دارند. شاخ‌ها به‌طور میانگین ۷۱ سانتی‌متر طول و یک کیلوگرم وزن دارند اما در برخی زیرگونه‌ها شاخ‌ها تا ۱۱۵ سانتی‌متر و پنج کیلوگرم رشد می‌کنند. رشد شاخ‌ها در بهار صورت می‌گیرد و در برخی موارد مشاهده شده که شاخ‌ها به‌طور روزانه تا ۲/۵ سانتی‌متر رشد داشته‌اند. شاخ‌های در حال رشد، مملو از رگ‌های خونی هستند و رشد آن‌ها با هورمون تستوسترون در ارتباط است.

 

 

مرال در رشته‌کوه اطلس در الجزایر، تونس و مراکش هم حضور دارد و تنها گوزن بومی قاره آفریقا است. البته جمعیت این حیوان در این منطقه رو به کاهش است.

آلبانی، اسرائیل، اردن، لبنان، سوریه و ترکمنستان کشورهایی هستند که نسل این گوزن در آن‌ها منقرض شده‌است. نسل این حیوان در مراکش، قزاقستان و یونان هم در گذشته منقرض شده بود اما دوباره احیا شد.

مهم‌ترین دشمنان طبیعی مرال در اروپا گرگ خاکستری و پس از آن خرس قهوه‌ای است. سیاه‌گوش اورآسیا و گراز هم گاهی بچه مرال‌ها را شکار می‌کنند. در ایران دشمن طبیعی اصلی این حیوان پلنگ و سپس گرگ و خرس قهوه‌ای است. در گذشته یکی از دشمنان این حیوان ببر مازندران بود که در حال حاضر منقرض شده‌است

شکار مرال در بسیار از کشورها مشتاقان فراوانی دارد. یکی از محبوب‌ترین روش‌های شکار این حیوان در گذشته تقلید صدای جنس نر این حیوان در فصل جفت‌گیری برای فریب دادن گوزن‌های دیگر و کشانیدن آن‌ها به سوی خود بود. با این حال این روش خطرات خاص خود را داشت از جمله این‌که گاه به‌جای مرال، ببر را که شکارچی اصلی مرال بود به سوی انسان می‌کشاند.

تا سال ۲۰۰۴ واپیتی یا اِلک (Cervus canadensis) گوزن بومی شرق آسیا و آمریکای شمالی یکی از انواع مرال محسوب می‌شد؛ این باور بر اساس دورگه‌های باروری که از آمیزش این دو جانور در اسارت به دست آمده بود، اتخاذ شده بود، ولی مطالعات ژنتیکی اخیر بر روی صدها نمونه از زیرگونه‌های مختلف مرال و الک و همچنین دیگر گونه‌های خانوادهٔ گوزن‌ها مشخص کرده که این دو گونه‌های مستقلی به‌شمار می‌روند.

برخی منابع بر اساس همین مطالعات ژنتیکی مرال را یک «گروه گونه‌ای» (و نه یک گونه مستقل) شامل گونه‌های مختلف مرال و واپیتی محسوب کرده‌اند، اما در مورد تعداد گونه‌های موجود در این گروه گونه‌ای اتفاق نظری وجود ندارد. از گونه‌های مستقلی که برای آن پیشنهاد شده؛ گوزن آسیای مرکزی، گوزن کُرسی، گوزن منچوری و گوزن تبتی است. بر این اساس گوزن آسیای مرکزی شامل «مرال یارکندی» yarkandensis و «گوزن بخارا» bactrianus و شاید «مرال کشمیری» hanglu می‌شود. برخی دیگر نیز «گوزن قرمز بربری» (بومی شمال آفریقا) barbarus و «مرال کرسی» corsicanus را یک گونه مستقل با نام گوزن بربری و مرال گانسو kansuensis و مرال سیچوان macneilli در تبت و مرکز چین را هم گونه مستقل دیگری با نام C. wallichii و مرال‌های بومی شرق دور روسیه و شمال شرق چین را هم گونه مستقل دیگری با نام C. xanthopygus محسوب می‌کنند. با پذیرفتن این تقسیم‌بندی مرال اصلی فقط شامل مرال‌های بومی اروپای قاره‌ای، آناتولی، قفقاز و ایران می‌شود و واپیتی هم شامل گوزن‌های بومی آمریکای شمالی.

در جدول زیر از تقسیم‌بندی‌ای پیروی شده‌است که گوزن آسیای مرکزی و گوزن کرسی را از زیرگونه‌های مرال محسوب می‌کند و واپیتی بومی آمریکای شمالی، گوزن منچوری و گوزن تبتی در آن جای نمی‌گیرند.

نام	زیرگونه‌ها	وضعیت	زیستگاه تاریخی
مرال اروپای غربی	Cervus elaphus elaphus		غرب اروپا
مرال اروپای مرکزی	Cervus elaphus hippelaphus		اروپای مرکزی، بالکان
گوزن قرمز خزر (مرال)	Cervus elaphus Maral		آسیای صغیر، قفقاز، شمال ایران، شبه‌جزیره کریمه
مرال بربری	Cervus elaphus barbarus	در آستانه تهدید (D1)	الجزایر، تونس و مراکش
مرال اسکاتلندی	Cervus elaphus scoticus		اسکاتلند
مرال کُرسی	Cervus elaphus corsicanus	در آستانه تهدید (NT)	جزایر کرس و ساردنی. احتمالاً به دست انسان وارد این منطقه شده و با مرال بربری یکسان است.
مرال کشمیری	Cervus elaphus hanglu	در معرض خطر (D)	کشمیر
مرال بلخی	Cervus elaphus bactrianus	آسیب‌پذیر (D1)	افغانستان، ازبکستان، ترکمنستان و تاجیکستان
مرال یارکندی	Cervus elaphus yarkandensis	در معرض خطر (A1a)	سین‌کیانگ