Urruña Lapurdiko hego-mendebaldeko udalerri bat da, kostaldekoa, Lapurdi Itsasegian kokaturikoa.
Irun-Biriatu eta Bordele arteko A-63 autobidearen alboan dago.
Urruña | ||
---|---|---|
Lapurdi, Euskal Herria | ||
Urruña eta Jondoni Bixintxo elizaren ikuspegia. | ||
| ||
Kokapena | ||
Herrialdea | Euskal Herria | |
Lurraldea | Lapurdi | |
Administrazioa | ||
Estatua | Frantzia | |
Eskualdea | Akitania Berria | |
Departamendua | Pirinio Atlantikoak | |
Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | |
Barrutia | Baiona | |
Kantonamendua | Hendaia-Hegoko Euskal Itsasbazterra | |
Izen ofiziala | Urrugne | |
Auzapeza | Philippe Aramendi (EHBai) | |
Posta kodea | 64122 | |
INSEE kodea | 64545 | |
Herritarra | urruñar | |
Kokapena | ||
Koordenatuak | 43°21′44″N 1°42′00″W / 43.3622°N 1.7°W | |
Azalera | 50,57 km2 | |
Garaiera | 0-880 metro | |
Distantzia | 27 km (Baionatik) | |
Demografia | ||
Biztanleria | 10.432 (2018: 48) | |
Dentsitatea | 184,22 biztanle/km² | |
Zahartzea | % 24,88 | |
Ugalkortasuna | ‰ 48,93 | |
Ekonomia | ||
Jarduera | % 74,5 (2011) | |
Desberdintasuna | % 4,08 (2011) | |
Langabezia | % 6,72 (2013) | |
Euskara | ||
Euskaldunak | % 9,65 (2010) | |
Erabilera | % 0,53 (2011) | |
Datu gehigarriak | ||
Webgunea | http://www.urrugne.com |
Hainbat erreka igarotzen dira udalerriko lurretatik: Untxin, kostaldeko errekastoa, Donibane Lohizuneko badian itsasoratzen dena (baita horren ibaiadarra den Arola erreka, azken hau udalerriko lurretan bertan Andureta errekak elikatzen duelarik); Bidasoa eta Urdazuriren ibaiadarra den Ibardin erreka, azken horren ibaiadarra den Intzola errekarekin batera. Halaber, Mentaberri erreka Haizabia esparru eta hotel aldamenean itsasoratzen da, Euskal erlaitza deritzon kostaldean.
Udalerriko lurren mugan dago kokaturik Ibardingo lepoa (317 m). Hortik, edo herritik bertatik, Larhun mendira (905 m) igotzeko bideak daude.
Urruña, Ziburu eta Hendaia arteko 10. bide nazionalak, Bordele muga arteko A-63 autopistak (Urruñak 2. irteera du) eta Irun eta Paris lotzen dituen trenbideak zeharkatzen dute.
|
Bidasoa eta Urdazuri ibaien artean zegoen parrokia bakarra izan zen Urruña, eta Urtubiako jaunak denbora eta espiritu-jurisdikzioa zuen bertan. Ziburuk 1555. urtean lortu zuen autonomia erlijiosoa eta Hendaiak 1598an.
Urtubiako etxea bizkonderri bihurtu zen 1654an. Haren jabetzen artean, Urruña, Donibane Lohizune, Pausu, Zokoa eta Ziburuko hainbat mahasti, baso, lur, errota eta etxeak zeuden.
Independentzia erlijiosoa lortu ostean, zenbait herri Urruñatik banatzen joan ziren: 1574an Ziburu banatu zen, 1603an Biriatu eta 1654an Hendaia.
1790. urtean, Frantziako Iraultzaren ondorioz ezarritako paisaia administratibo berrian, Urruña, bere burua, Hendaia eta Biriatu barneratzen zituen kantonamendu baten burua izan zen, Uztaritzeko barrutiaren menekoa.
Napoleondar Gerretako monumentu izendaturiko lau gotorleku daude (Emigranteena, Baioneta, Bortuste eta Luis XIV.a), horietariko bat (Luis XIV.a) udalerriak Biriaturekin duen mugan.
XIX. mendearen hasieratik XX. mendearen azkenera 2.000 eta 4.000 biztanleren tartean egon zen Urruña, batzuetan gorago eta besteetan beherago. 1960ko harmarkadatik aurrera, ordea, gorokada esanguratsua izan zuen, eta XXI. mendearen bigarren hamarkadarako ia 10.000 biztanleren mailara iritsi zen.
Urruñako biztanleria |
---|
Datuen iturburua: INSEE |
Alkatea | Agintaldia | Alderdia |
Bernard de Coral | 1929-1940 | FR |
Bernard de Coral | 1940-1965 | |
Daniel Poulou | 1995-2001 | RPR |
Daniel Poulou | 2001-2002 | RPR |
Léon Marin | 2002-2008 | DVD |
Odile de Coral | 2008-2014 | DVD |
Odile de Coral | 2014-2020 | DVD |
Philippe Aramendi | 2020-2026 | Abertzale |
Urruñan Kostatar hizkeran mintzatzen da, sartaldeko nafar-lapurteran.
Izen zaharra Urrunaga zen. Hurra ematen dituen zuhaitzaren izena hurritz edo hurrondo izaten da, baina toponimian '(h)urrun' gisa azaldu ohi da. Urrunaren lekua 'urrunaga' da toponimian. Geroago g letra, a letra bat galdu ziren eta n letra buzti egin zen. Horrela heltzen da Urruña oraingo izenera:
Urrun + aga → Urrunaga → Urruna(g)a → Urruna(a) → Urruña
Urruña aldizkaria 2021eko maiatzean sortu zuen Urrunaga Elkarteak. Bertan idazten dutenen artean hauek daude: Xerar Urrutia, Ixabel Etxeberria, Joseba Aurkenerena, Joritz Larraza, Odei Barroso, Aimar Karrika, Sustrai Colina, Ttotte Etxebeste. Gehien-gehiena euskaraz. Seihilabetekaria da.
Urruñan Bizi Urtero lau aldiz Herriko Etxeak plazaratzen duena. Hastapenetatik frantses hutsez plazaratzen zuten, baina 2020ko negutik, hau da, 67. zenbakitik goiti, den-dena euskaraz eta frantsesez plazaratzen dute.
Gure Herrian Herritarrak mugimendu abertzalearen aldizkaria, luzaz plazaratu zutena. Osora 53 zenbaki. Azkena 2017ko abenduan plazaratu zuten. Euskarazko eta frantsesezko artikuluak tartekatzen ziren.
Xaia ostatua kultura-ekitaldiak eskaintzeko leku erreferentziazkoa da. Urte osoan aritzen da. Arrakastatsuenetako bat, euskal kantuen ikastaroa izaten da. Ehun lagun inguru elkartzen dira urritik ekainera, hamabost egunetik behin, euskal kantuak abesteko.
Neurri txikian baina antzeko ezaugarriak dituen Bilboko Kafe Antzokiarekin konparatu daiteke. Ondarroako Kafe Antzokia, Donostiako Doka ere antzekoak dira, eta gero antzeko beste ekimen batzuk abiatu dira Euskal Herrian zehar.
2000. urtean, orduko tabernako jabeak ostatua utzi zuenean, hutsunea betetzeko, abertzale batzuek dirua jarri zuten, ostatua haien gain hartzeko. 2002an, kooperatiba bat antolatu zuten ostatua kudeatzeko. Geroago, herriko Bakalau elkarteak bere gain hartu zuen Xaian kultur ekitaldiak antolatzeko ardura: kontzertuak, kantu-afariak, bertso-saioak...
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Lapurdi |
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Urruña, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.