Lanzhou (txinera tradizionalez: 蘭州; txinera sinplifikatuz: 兰州; pinyinez: Lánzhōu), Gansuko probintziako hiriburua eta hiri handiena da.
2018ko erroldaren arabera 3.616.000 biztanle inguru dauzka eta horietatik 2.890.000 erdigunean bizi dira. Zetaren Bidean hiri garrantzitsua izan zen.
Lanzhou | |
---|---|
Prefektura mailako hiria | |
Administrazioa | |
Estatu burujabe | Txinako Herri Errepublika |
Txinako probintzia | Gansu |
Izen ofiziala | 兰州市 |
Posta kodea | 730000 |
Geografia | |
Koordenatuak | 36°03′42″N 103°49′54″E / 36.06171°N 103.83177°E |
Azalera | 13192.31 km² |
Altuera | 1.572 m |
Demografia | |
Biztanleria | 4.359.446 (2020) 743.283 (2010) |
Dentsitatea | 330,45 bizt/km² |
Informazio gehigarria | |
Telefono aurrizkia | 0931 |
Ordu eremua | UTC+08:00 |
Hiri senidetuak | Albuquerque, Akita, Christchurch, Nuakxot, Alba Iulia, Penza, Ulan-Ude eta Hachinohe |
Matrikula | 甘A |
lanzhou.gov.cn |
Antzina Qiang etniaren eremua izan zena, K.a. VI mendean Qin estatuaren parte bihurtu zen. K.o. 81 urtean Han dinastiak eskuratu zuen. Zetaren Bidea eratu zenean iparraldeko bidean hiri garrantzitsua bihurtu zen, bertan baitzegoen Ibai Horia zeharkatzeko ibi aproposa, eta "urrezko hiria" ezizena hartu zuen. Halako garrantzia hartu zuenez Txinako Harresi Handia bertaraino luzatzea erabaki zen hiria babesteko helburuaz. Gaur egun oraindik aztarna batzuk aurki daitezke hirian. Honen adierazgarri Lanzhoutik 100 kilometro hego-ekialdera dagoen Bingling Tenplua. Eskultura budista ugari dituen leize multzo ikusgarria da, UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuena.
Han dinastiaren erortzean hainbat leinu izan ziren Lanzhoun agintzen, harik eta Iparraldeko Wei dinastiak Jincheng komandantzia bertan ezarri zuen arte. Jincheng (金城, "urrezko hiria") izena eman zion orduan. V eta XI mendeen artean Budismo ikasketak egiteko erdigune garrantzitsua bihurtu zen.
Sui dinastiako Wen enperadoreak 581 urtean eman zion gaur egungo izena, Lanzhou. 763 urtean Tibeteko inperioak konkistatu zuen eta 843 urtean Txinako Tang dinastiak berreskuratu zuen. XI mendean Mendebaldeko Xia dinastiak hartu zuen eta berriz ere izena aldatu zion, Qinghai bihurtuz. 1041 urtean Song dinastiak eskuratu zuen eta Lanzhou izena itzuli zion. Garai honetan tearen eta zaldiaren merkatal hiri garrantzitsua bihurtu zen.
1127 urten Jin dinastiak hartu zuen eta 1235 urtean mongolek konkistatu zuten. Ming dinastiak mongolak kanporatu zituen eta Txinaren barnean gelditu zen betirako. 1666 urtean Gansu probintzia eratu zen eta Lanzhou bihurtu zen hiriburua.
1920 eta 1930 hamarkadetan Txina ipar-mendebaldean sovietar eraginaren erdigunea bihurtu zen. 1935 urtean Xi'an hiriarekin lotuko zuen errepidea eraiki zen eta honi esker sovietarrek Xi'anera material ugari eraman ahal izan zituzten 3.200 kilometro zituen bidean zehar. 1937an Bigarren Txina-Japonia Gerra lehertu zen eta hegazkin japoniarrek Lanzhou sarritan bonbakatu zuten. Guominjun armada txinatar musulmaneko Ma Hongkui eta Ma Bufang generalek Lanzhou defendatu zuten eta japoniarrak ez ziren hiria hartzeko gai izan.
Lanzhou Txina ipar-mendebaldeko erdigune geografikoa eta politikoa da. 13.300 km2-tako azalera hartzen du eta itsasmailatik 1.600 metrotako altueran kokaturik dago. Ibai Horiaren hegoaldeko ertzean zabaltzen da eta inguruan Qilian mendiak eta Kongtong mendiak ditu, azken hau taoismoarentzako toki sakratua da.
Prefektura mailako Lanzhou hiriaren mugakideak honakoak dira: Wuwei eta Baiyin iparraldean, Dingxi hegoalde eta mendebaldean, Linxia hegoaldean, eta Sichuan probintzia mendebaldean.
Datu klimatikoak (Lanzhou (1971−2000)) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 1.7 | 6.0 | 12.2 | 19.6 | 24.1 | 27.3 | 29.3 | 27.9 | 22.8 | 16.7 | 9.5 | 2.8 | 16.7 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | −10.1 | −6.0 | 0.3 | 6.1 | 10.7 | 14.3 | 16.6 | 15.7 | 11.4 | 5.0 | −2.1 | −8.3 | 4.5 |
Pilatutako prezipitazioa (mm) | 1.4 | 2.6 | 9.2 | 14.7 | 33.2 | 44.0 | 67.0 | 73.8 | 40.7 | 21.3 | 2.8 | 0.9 | 311.6 |
Prezipitazio egunak (≥ 0.1 mm) | 1.9 | 2.4 | 4.5 | 5.3 | 7.5 | 9.4 | 11.4 | 11.2 | 9.9 | 6.3 | 1.7 | 1.0 | 72.5 |
Eguzki orduak | 155.7 | 179.3 | 195.4 | 224.5 | 245.9 | 234.7 | 244.8 | 241.1 | 191.5 | 186.0 | 174.0 | 151.2 | 2424.1 |
Hezetasuna (%) | 54 | 49 | 48 | 44 | 48 | 54 | 59 | 63 | 66 | 66 | 60 | 58 | 52 |
Iturria: China Meteorological Administration |
1949tik aurrera eremu behartsua zena industriagune garrantzitsua bihurtu da.
Lehengai ugari eskuratzen dira Lanzhou eremuan, hala nola, ikatza, urrea, zilarra, zinka, nikela, manganesoa, buztina eta dolomita. Zentral termikoa eta zntral hidroelektrikoa ere baditu energia ekoizteko. Horretarako Ibai Horian Liujia arroilean urtegi erraldoia eraiki zen.
Industriari dagokionez ehungintza (artilea eta larrua), goma prozesamenduak eta landare ongarriak ekoizten dituzten lantegiez gain petrolio findegia, herraminta industria eta industria metalurgikoa eta petrokimikoa ere baditu. 1960. hamarkadan zentral nuklearra ere eraiki zen.
Azkenik nekazaritza zabala ere badauka.
Lanzhou Zhongchuan Nazioarteko aireportua 1970 urtean eraiki zen eta hiritik 70 kilometro iparraldera kokaturik dago. Hainbat trenbidek elkartzen dute Txinako gainerako hiriekin eta Abiadura Handiko Trena ere badu. 2012an metroa eraikitzen hasi ziren. 207 kilometro izango ditu eta sei lerro.
|
This article uses material from the Wikipedia Euskara article Lanzhou, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Eduki guztia CC BY-SA 4.0(r)en babespean dago, ez bada kontrakoa esaten. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Euskara (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.