A Unión Europea u UE, ye una organización supranacional formata por estaus d'a rechión europea (actualment 27) adedicata a incrementar a integración economica y politica y a reforzar a cooperación entre los suyos estaus miembros.
A Unión Europea naixió l'1 de noviembre de 1993, seguntes las clausulas d'o Tractau de Maastricht, encara que ye a heredera d'a Comunidat Economica Europea, creyata en 1957, que desapareixió con a creyación d'a UE.
Unión Europea European Union | |||
| |||
Forma de gubierno Consello Europeu Comisión Europea | Herman Van Rompuy José Manuel Durão Barroso |
Con o Tractau d'a Unión Europea, s'atorgó a ciudadanía europea a los ciudadans de cada Estato miembro. S'intensificoron los alcuerdos duaneros y sobre inmigración con o fin de permitir a los ciudadans europeus una mayor libertat ta vivir, treballar u estudiar en cualsiquier d'os estaus miembros y se relaxoron los controls en las mugas.
Las especials relacions politicas se traducen en l'establimiento d'un mesmo Ordenamiento Churidico común, superior a las lechislacions nacionals, y en l'esistencia y funcionamiento d'os suyos organimos politicos y institucións, superiors a los d'os estaus miembros.
Los 27 estaus actualment miembros d'a Unión Europea (con a suya calendata de dentrada) son:
Actualment, con los suyos cuasi 500 milions d'habitants, a Unión Europea creya arredol d'o 30% d'o Producto Interior Bruto mundial.
Dica hue, Groenlandia (parte de Dinamarca) y o Reino Uniu son os unicos territorios en haber albandonato a Unión Europea dimpués d'haber-ne feito parte, encara que Noruega refusó en 1972 y 1994 en dos referendums a suya dentrada, luego de rematar los alcuerdos previos a la suya incorporación a la UE.
Articlo prencipal: Historia d'a Unión Europea
En rematar a Segunda Guerra Mundial, prenioron fuerza en Europa antigas concepcions de tipo politico que pensaban que una mayor integración economica d'os países d'Europa portaría a evitar las friccions entre ixos países, fendo asinas mas difícil una nueva guerra en o continent. Antiparte, los Estaus Unius, ta evitar a expansión ta los países occidentals d'o comunismo dende a Unión Sovietica, establioron o clamato Plan Marshall, ta favoreixer a expansión y recuperación economica europeas, y ista aduya d'o Plan Marshall, ta estar eficaz, febe imprescindible establir mecanismos de cooperación entre las economías d'os países europeus.
En 1948 en Checoslovaquia bi habió o clamato golpe de Praga, cuan o Partiu Comunista de Checoslovaquia prenió o poder en o país, y los países d'Europa Occidental establioron o 18 de marzo de 1948 o Tractau de Bruselas, ta establir una Unión Occidental, con colaboración en temas economicos, socials, culturals y esfensivos. Los países que sinyoron o Tractau estioron Países Baixos, Belchica, Luxemburgo, Francia y o Reino Uniu. Encara que dimpués s'establió (en 1949), con mas miembros y con l'aduya de Canadá y Estaus Unius a OTAN, o Tractau de Bruselas estió un punto clau en o proceso de creyación d'una Europa unita.
Ya en 1946, en una reunión en Colonia entre o francés Robert Schuman, l'alemán Konrad Adenauer y l'italián Alcide De Gasperi se charró d'a posible unión europea, cuan yeran en una reunión de partius democrata cristianos. O 9 de mayo de 1950, Robert Schuman fació a Declaración Schuman, que ye considerata l'acta de naxencia d'a Unión Europea, y bi proponeba, d'alcuerdo con Jean Monnet, a creyación d'un organismo ta meter en común a producción de carbón y d'acero de Francia y d'Alemanya Occidental, amás de cualsiquier país que se i adhibise.
Asinas, a primera institución de cooperación economica entre los países d'Europa estió a Comunidat Economica d'o Carbón y d'o Acero (CECA), establita en 1951 por o Tractau de París, que teneba a finalidat de coordinar las economías nacionales en los sectors economícos d'a menería d'o carbón y d'a industria siderurchica pesata, ta a fabricación d'acero. Los países fundadors d'ista comunidat economica estioron Belchica, Países Baixos, Luxemburgo, Francia, Italia y Alemanya Occidental. Sindembargo, o Tractau que establió a comunidat feba referencia a la voluntat politica d'una federación europea, estando asinas o primer paso enta l'actual Unión Europea.
En 1957, los mesmos países sinyoron o Tractau de Roma, ta establir a Comunidat Economica Europea (CEE), que se definiba como un mercato común u unión duanera ta permitir en o suyo interior a libre circulación de mercaderías y de personas, fomentar a cooperación economica y augmentar o ran de vida d'os suyos ciudadans nacionals. Tamién s'establió l'Euratom u Comunidat Europea d'a Enerchía Atomica, con los mesmos estaus miembros. Ye a clamata CEE-6 u Europa d'os 6.
Antiparte, tamién se creoron los fundamentos d'a ideya d'a libre competencia y, encara mes important, d'o posterior desarrollo d'unas leis comuns a toz los estaus miembros en unas mesuras d'integración lechislativa ta favoreixer a integración economica y politica.
En 1973 se fació a primera enamplata d'a CEE, en dentrar Dinamarca, Irlanda y o Reino Uniu, luego de superar-se las reticencias francesas contra a dentrada en a CEE d'os britanicos, que heban feito que Francia en vetase a dentrada en 1966 y 1967 ta salvaguardar a suya producción agricola, encara que tamién por motivos politicos. Tamién yera prevista a dentrada de Noruega, encara que en un referendum a población noruega refusó a incorporación d'o suyo país a la CEE.
Con Dinamarca dentró o suyo territorio de Groenlandia, que albandonó dimpués a Unión Europea, encara que fa parte de Dinamarca. Ista enamplata estió a primera d'as succesivas enamplatas, y incorporó a la CEE dos países economicament muit abanzatos (Dinamarca y o Reino Uniu), reforzando amás o sector d'a CEE de l'Oceano Atlantico. Sindembargo, daneses y britanicos estioron dende a suya dentrada en a CEE parte d'os clamatos países euroscepticos, reticens a la creixencia d'as institucions politicas europeas. Ye a clamata CEE-9 u Europa d'os 9.
Los países europeus d'a mar Mediterrania (Grecia, Espanya y Portugal) miraban de dentrar en a CEE dende feba anyadas, pero lis mancaba uno d'os requisitos fundamentals, como yera a existencia d'un sistema politico interno de tipo democratico: en Grecia bi heba a clamata Ditadura d'os Coronels, en Portugal bi heba a dictadura de António de Oliveira Salazar (y dende 1968, de Marcelo Caetano), y en Espanya a dictadura de Francisco Franco.
Sindembargo, a meyatos d'os anyos 1970 istos tres países plegoron a un sistema democratico, encara que por vías diferents: en Grecia, luego de fracasar l'intento d'anexión de Chipre por a invasión d'ista isla por Turquía, cayó a dictadura en 1974, y se restablió un sistema democratico, abolindo amás a monarquía. En Portugal, un golpe d'estato d'os militars mas chóvens y ubiertos en un marco de crisis por las guerras colonials, fació cayer a dictadura, o 25 d'abril de 1974, en a clamata Revolución d'os Clavels. En Espanya, o 20 de noviembre de 1975 morió o dictador, y encara que bels elementos reacionarios d'o rechimen tentoron d'evitar-lo, en 1977 s'aprobó a Constitución espanyola de 1977, restablindo o sistema democratico.
En ixas condicions, a dentrada d'istos tres países en a CEE yera imprescindible ta enamplar a base economica, territorial, social y politica d'a propia CEE, encara que tamién ta saldar, a o menos parcialment, a deuda d'os países europeus en permetir a continidat d'as dictaduras en ixos países dica los anyos 1970. Asinas, luego d'adaptar las suyas economías en un proceso de converchencia economica con Europa, en 1981 dentró Grecia, y en 1986 dentroron Espanya y Portugal, creyando asinas a clamata CEE-12 u Europa d'os 12, ubrindo a CEE a o sud mediterranio.
O tractau de l'Acta Unica Europea fue sinyato o 17 de febrero de 1986 en a ciudat de Luxemburgo (Luxemburgo) y o 28 de febrero en Den Haag (Países Baixos), nomás mes y meyo dimpués de dentrar Espanya y Portugal, ta dentrar en vigor o 1 de chulio de 1987. Los suyos puntos prencipals estioron l'abance enta un sistema de libre comercio en a CEE dirichito enta un verdadero mercato común, l'aparición d'a ideya de Cooperación Politica Europea (antecedent de l'actual Politica Esterior y de Seguridat Común d'a UE) y o reforzamiento d'a cooperación entre los estaus miembros en los campos d'a rechira, a tecnolochía, o medio ambient, a seguridat y a esfensa.
L'Acta Unica Europea estió un paso fundamental enta a posterior constitución d'a Unión Europea.
A sinyatura d'o Tractau de Maastricht en 1992 estió unatro paso fundamental enta o proceso d'unificación europea, estando un tractau seguntes o cual los países miembros d'a CEE cedeban importants parcelas d'a suya propia sobiranía a las institucions europeas, como o Parlamento Europeu, muit reforzato por iste Tractau, encara que se reforzaban tamién las politicas de cooperación en temas economicos y socials. Amás, a CEE se convertió formalment en a Unión Europea (UE). Tamién se remató o proceso d'unión monetaria europea, creyando o Banco Central Europeu y a moneda unica, l'euro.
En 1995 dentroron en a Unión Europea Suecia, Finlandia y Austria, en a clamata UE-15 u Europa d'os 15, dentrando asinas tres d'as democracias mas estables d'o continent, con sistemas politicos y socials muit abanzatos.
O 2 d'octubre de 1997 se sinyó en a ciudat neerlandesa d'Amsterdam o Tractau d'Amsterdam, que yera una revisión d'o Tractau de Maastricht de 1992. Se quereba fer a profundización d'a linia anterior, amillorando a posición d'os ciudadans como elements fundamentals d'o proceso de construcción europeu. Tamién se miraba d'amillorar o proceso de presa de decisions en a Unión Europea, imprescindible en una Europa d'os 15 con muitas posibilidaz de doblar o suyo numero de países miembros.
En 1998 prencipió a moneda unica, l'euro, que prencipió a circular fisicament como moneda común (encara que no pas ta toz los miembros) en 2002. Antiparte, con a sinyatura en 2001 d'o Tractau de Niza, se metieron las bases d'a cuatrena gran enamplata de miembros d'a UE en 2004, a mayor d'a suya historia dica hue, plegando dica los 25 miembros (UE-25 u Europa d'os 25).
En 2007, en dentrar Rumanía y Bulgaria.
En 2013, en dentrar Croacia a UE plegó dica 28 miembros (UE-28 u Europa d'os 28).
Dimpués d'a salida d'o Reino Uniu o 31 de chinero de 2020, a Unión Europea pasó a tener 27 miembros.
Articlo prencipal : Institucions y politica en a Unión Europea
L'UE conta con cinco institucions, tenendo cada una d'ellas una función especifica:
Antimás conta tamién con cinco importants organismos: o Banco Central Europeu, o Comité Economico y Social Europeu, o Comité d'as Rechions, o Banco Europeu d'Inversions, a Esfensoría d'o Pueblo Europeu y a Europol.
A Unión Europea tien una superficie total de 3.973.597 km². Muga con Noruega, Rusia, Belarrusia, Ucraína, Moldavia, Turquía, Suiza, Albania, Serbia, Macedonya d'o Norte, Andorra, San Marino, Liechtenstein, Mónegue, Ciudat d'o Vaticano y Marruecos.
Países y territorios d'ultramar
Los países y territorios d'ultramar (PTU) son países que no fan parte d'o territorio comunitario (a diferencia d'os DU); Los ciudadans d'os PTU tienen a nacionalidat d'os estaus miembros de que dependen (sindembargo, en bels casos los suyos ciudadans no poseyen a ciudadanía plena de tals estaus ).
Os países y territorios d'ultramar son os siguients:
|
Lista organizata en orden descendent d'alcuerdo a o numero d'habitants de cada país. Ista cifra ye a suya vegada proporcional a o numero de posientos que cada país tien en o Parlamento Europeu.
Estato | Anyada de ingreso | Población en millons | Aria (km²) | PIB (Millardos Euro) 2003 | PIB percapita (Euro) | PIB contimparativo (EU15=100) | Posientos en o Parlamento 2004 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Alemanya | 1958 / 1990 | 82,4 | 357.021 | 2.129,2 | 25.840 | 96,8 | 99 |
Francia | 1958 | 64,1 | 547.030 | 1.557,2 | 26.128 | 101,8 | 78 |
Italia | 1958 | 57,3 | 301.320 | 1.300,9 | 22.704 | 95,7 | 78 |
Espanya | 1986 | 44,0 | 504.782 | 743,0 | 17.862 | 86,3 | 54 |
Polonia | 2004 | 38,2 | 312.685 | 185,2 | 4.849 | 42,6 | 54 |
Países Baixos | 1958 | 16,2 | 41.526 | 453,8 | 28.012 | 106,1 | 27 |
Grecia | 1981 | 11,0 | 131.940 | 153,5 | 13.951 | 73,8 | 24 |
Belchica | 1958 | 10,4 | 30.510 | 267,5 | 25.719 | 104,3 | 22 |
Portugal | 1986 | 10,4 | 92.931 | 130,8 | 12.582 | 66,5 | 24 |
R. Checa | 2004 | 10,2 | 78.866 | 75,7 | 7.420 | 63,1 | 24 |
Hongría | 2004 | 10,1 | 93.030 | 73,2 | 7.251 | 55,0 | 24 |
Suecia | 1995 | 8,9 | 449.964 | 267,4 | 30.048 | 102,2 | 19 |
Austria | 1995 | 8,1 | 83.858 | 224,3 | 27.688 | 108,5 | 18 |
Dinamarca | 1973 | 5,4 | 43.094 | 187,8 | 34.787 | 110,5 | 14 |
Eslovaquia | 2004 | 5,4 | 48.845 | 28,8 | 5.337 | 47,6 | 14 |
Finlandia | 1995 | 5,2 | 337.030 | 143,4 | 27.581 | 99,2 | 14 |
Irlanda | 1973 | 4,0 | 70.280 | 131,9 | 32.981 | 118,2 | 13 |
Lituania | 2004 | 3,5 | 65.200 | 16,1 | 4.612 | 45,2 | 13 |
Letonia | 2004 | 2,3 | 64.589 | 9,2 | 3.985 | 37,7 | 9 |
Eslovenia | 2004 | 2,0 | 20.253 | 24,5 | 12.244 | 70,3 | 7 |
Estonia | 2004 | 1,4 | 45.226 | 7,4 | 5.302 | 44,7 | 6 |
Chipre | 2004 | 0,7 | 9.250 | 11,3 | 16.177 | 76,1 | 6 |
Luxemburgo | 1958 | 0,4 | 2.586 | 23,5 | 58.690 | 185,5 | 6 |
Malta | 2004 | 0,4 | 316 | 4,4 | 11.113 | 67,3 | 5 |
Total (EU-25) | 2004 | 456,0 | 3.973.597 | 9.738,0 | 22.911 | 91,8 | 730 |
Articlo prencipal: Economía d'a Unión Europea
L'Euro ye a moneda d'a Euro Zona u Zona de l'Euro, composata por doce d'os 25 Estaus miembros d'a UE que comparten ista moneda unica. Los billez y monedas d'euro se metioron en circulación l'1 de chinero d'o 2002.
Articlo prencipal: Demografía d'a Unión Europea
Población d'a UE
País | Población en millons | Densidat de población1 | % sobre o total de l'UE2 | Movimiento de población3 | Movimiento Natural4 | Apoco Migratorio | Mullers por cada 100 hombres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Alemanya | 82,4 | 230,6 | 18,1 | 0,0 | -1,7 | 1,8 | 104,6 |
Francia | 59,6 | 108,8 | 13,1 | 4,4 | 3,5 | 0,9 | 105,8 |
Italia | 57,3 | 192,2 | 12,7 | 8,4 | -0,5 | 8,9 | — |
Espanya | 44,0 | 87,1 | 9,2 | 15,5 | 1,3 | 14,2 | — |
Polonia | 38,2 | 123,6 | 8,4 | -0,7 | -0,4 | -0.4 | 106,5 |
Países Baixos | 16,2 | 473,7 | 3,6 | 3,8 | 3,7 | 0,2 | 102,0 |
Grecia | 11,0 | 83,1 | 2,4 | 3,1 | 0,0 | 3,2 | — |
Belchica | 10,4 | 337,1 | 2,3 | 3,9 | 0,5 | 3,4 | 104,4 |
Portugal | 10,4 | 112,1 | 2,3 | 6,5 | 0,4 | 6,1 | 106,9 |
Republica Checa | 10,2 | 129,7 | 2,2 | 0,8 | -1,7 | 2,5 | 105,4 |
Hongría | 10,1 | 109,5 | 2,2 | -2,5 | -4,1 | 1,5 | 110,5 |
Suecia | 8,9 | 21,6 | 2,0 | 3,9 | 0,7 | 3,2 | 102,0 |
Austria | 8,1 | 95,8 | 1,8 | 4,8 | 0,0 | 4,0 | 106,4 |
Dinamarca | 5,4 | 124,3 | 1,2 | 2,6 | 1,3 | 1,3 | 102,2 |
Eslovaquia | 5,4 | 109,7 | 1,2 | 0,2 | -0,1 | 0,3 | 106,0 |
Finlandia | 5,2 | 17,0 | 1,1 | 2,6 | 1,5 | 1,1 | 104,6 |
Irlanda | 4,0 | 54,6 | 0,9 | 15,3 | 8,2 | 7,1 | 101,3 |
Lituania | 3,5 | 53,3 | 0,8 | -4,8 | -3,0 | -1,8 | 114,1 |
Letonia | 2,3 | 36,5 | 0,5 | -5,3 | -4,9 | -0,3 | 117,3 |
Eslovenia | 2,0 | 98,3 | 0,4 | 0,7 | -1,0 | 1,7 | 104,5 |
Estonia | 1,4 | 30,2 | 0,3 | -4,0 | -3,7 | -0,3 | — |
Chipre | 0,7 | 118,4 | 0,2 | 21,4 | 3,8 | 17,8 | 104,0 |
Luxemburgo | 0,4 | 170,9 | 0,1 | 7,3 | 2,8 | 4,7 | 102,8 |
Malta | 0,4 | 1265,4 | 0,1 | 6,5 | 2,2 | 4,3 | — |
Fuent: Eurostat 1 A densidat de población expresa en habitants por km². |
Veyer: Migración en a Unión Europea
Predecesor: Tawakkul Karman | Premio Nobel d'a Paz 2012 | Succesor: dengún |
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Unión Europea, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.