Geomorfologio: Scienco pri la terformoj kaj la naturaj procezoj kiuj kreas la terformon
La geomorfologio (de la greka γη, ge = Tero, μορφή, morfé = formo kaj λόγος, lógos = vorto, instruo, racio), subdisciplino de la fizika geografio, esploras la formojn kaj formigajn procezojn de la surfaco de la Tero, sed ankaŭ de la Luno, de Marso kaj de aliaj planedoj, je kio ekzistas partaj koincidoj kun aliaj geosciencoj kiel la geologio, la kartografio kaj la fotogrammetrio.
La geomorfologio esploras la koneksojn kaj reciprokajn influojn de litosfero (de la greka λίθος, líthos = ŝtono kaj σφαίρα, sfajra = sfero), atmosfero (greke ατμός, atmós = aero, premo, vaporo), hidrosfero (antikve greke ύδωρ, hýdor = akvo), pedosfero (grundoj) kaj biosfero (greke βίος, bíos = vivo).
.jpg)
Decida faktoro por la kompreno de la geomorfologio estas la kono de la nuntempa klimato kaj ĝiaj formoj en pasintaj terepokoj. La ŝangiĝoj de la geomorfologiaj formoj en kunligo kun klimatologiaj ŝanĝiĝoj de la nefora terhistorio estas esplorataj de la klimatogeomorfologio.
La geomorfologio ampleksas 5 subdisciplinojn:
- geomorfografio
- geomorfometrio
- geomorfogenezo
- geomorfodinamiko
- geomorfokronologio, kiu okupas sin pri la datado kaj enordigo de la formoj en terhistoriajn sinsekvojn.
La esploro de la detala formiĝo de la surfacoformoj per eksogenaj procezoj (malkomponiĝo) estas unuaranga, la geologio liveras gravan fonan scion precipe por la endogena formigo (tektoniko, sismiko, vulkanismo).
Vidu ankaŭ
Literaturo
- F. Machatschek: Geomorphologie. B.G. Teubner, Stuttgart 1973, ISBN 3-443-07136-8 (germanlingva)
- H. Wilhelmy: Geomorphologie in Stichworten. Bd. I-III, Hirt's Stichwortbücher, Verlag Ferdinand Hirt (germanlingva)
- F. Ahnert: Einführung in die Geomorphologie. 3. Aufl., Ulmer, Stuttgart 2003 (germanlingva)
- H. Leser: Geomorphologie. Das Geographische Seminar, Braunschweig 1993 (germanlingva)
- A.H. Strahler & A.N. Strahler: Physical Geography. New York 2002(2) (anglalingva)
Eksteraj ligiloj
- SWR Schulfernsehen Geomorphologie Arkivigite je 2006-02-21 per la retarkivo Wayback Machine
- http://www.supplement.de/geographie/geomor/index.htm Arkivigite je 2007-04-01 per la retarkivo Wayback Machine
This article uses material from the Wikipedia Esperanto article Geomorfologio, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). La enhavo estas disponebla laŭ CC BY-SA 4.0, se ne estas alia indiko. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Esperanto (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.