Almerio: Urbo en Hispanio
Almería (Almerio) estas urbo kaj municipo de la Aŭtonoma Komunumo Andaluzio, ĉefurbo de la samnoma provinco Almerio, sudoriente de Hispanio, kaj kerno de la Metropola Areo de Almería, en la sudorienta pinto de la Iberia Duoninsulo kaj de la turisma komarko Almería-Cabo de Gata-Níjar.
Ĝi estas ĉirkaŭata okcidente de la Sierra de Gádor, norde de Sierra Alhamilla kaj oriente de la valo kaj delto de la rivero Andarax kaj, transe, de ebenaĵo kiu finas en la Sierra de Kabo Gata. Sude, ĝia haveno kaj marbordo bordas al ampleksa golfeto de la Mediteranea Maro.
| Almería | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| urbo | |||||
 Almería (Almería, Andaluzio) | |||||
| municipo en Hispanio | |||||
|
|
| ||||
| Flago | Blazono | ||||
| Administrado | |||||
| Statuso | Municipo | ||||
| Lando | Hispanio | ||||
| Ŝtato |  Hispanio | ||||
| Aŭtonoma Komunumo |  Andaluzio | ||||
| Provinco |  Almería | ||||
| Municipo | Almería | ||||
| |||||
| Poŝtkodo | 04001–04009 | ||||
| Retpaĝaro | aytoalmeria.es | ||||
| Politiko | |||||
| Loka registaro | Ayuntamiento de Almería | ||||
| Demografio | |||||
| Loĝantaro | 186 651 (2007) | ||||
| Loĝdenso | 632,7 loĝ./km² | ||||
| Geografio | |||||
| Geografia situo | , 2° 27′ U 36.833333333333-2.4536° 50′ N, 2° 27′ U | ||||
| Alto | 23 m | ||||
| Areo | 295 km² (29 500 ha) | ||||
| Horzono | UTC+01:00 [+] | ||||
.png) | |||||
| |||||
| |||||
| Alia projekto | |||||
 Vikimedia Komunejo Almería [+] | |||||
Ĝi estas la sidejo de la jurisdikcia teritorio n.º 1 de la provinco kaj de la dioĉezo samnoma. En 2005 ĝi estis ankaŭ sidejo de la 25aj Mediteraneaj Ludoj.
La urbo estis fondita en 955 fare de la islama kalifo Abd ar-Rahman la 3-a sur setlejo dominata antaŭe de aliaj iamaj urboj kiel la ibera Urci aŭ la romana Portus Magnus kaj ĝi ludis gravan rolon dum la Kaliflando de Kordovo, kies plej grava haveno ĝi esti dum la epoko de la Umajida Al Andalus. Ĝi atingis plejan floradon dum la epoko de la tajfoj, en la 11a jarcento, estante sub la regado de Almotacino komerca kaj kultura centro.
Post ties aligo al la Reĝlando Kastilio en 1489, la loĝantaro estis dekonigita per tertremoj, plagoj kaj atakoj fare de piratoj. La rekuperado ne estis certa ĝis fino de la 19a jarcento, pro la restariĝo de la minado kaj la eksportado de vinberoj por manĝo (ne por vinproduktado), kaj denove ekde la 1960-aj jaroj, pro la eksplodo en la areo de la intensa agrikulturo, la turismo, la konstruado kaj la industrio de marmoro.
Famas pro sia Alkazabo (10a al 15a jarcentoj), Katedralo-Fortikaĵo (16a jarcento), Angla Kablo (mineralenŝipiĝejo de la 19a jarcento), Muzeo kaj proksimo al la Dezerto de Tabernas, kaj vintre la temperaturo de l' akvo en ĝiaj strandoj estis pli alta ol tiu de la aero, strandoj inter la plej belaj de Hispanio. Por transporto estas haveno kaj flughaveno.
Demografio
La areo de la municipo estas 295 km² kie loĝas 186 651 geloĝantoj, do loĝdenso estas 632,7 loĝ./km².
Laŭ statistikoj de la andaluza registaro (SIMA, 2007) la 186 651 geloĝantoj de la municipo Almerio estas 94 887 inoj kaj 91 764 viroj. En la 295-kvadratkilometra teritorio estas 17 setlejoj, kie loĝas 179 876 geloĝantoj, kaj aliaj 6 775 geloĝantoj loĝas dise en kamparo. Lasta konata nombro de naskiĝoj po jaro estis 2452, 1202 inoj kaj 1250 viroj, kaj mortis 1284, 579 inoj kaj 705 viroj. Tiel la natura kresko estis 1168 (0.6%). La laborkapabla loĝantaro estis 77 744 homoj (41.7%).
Geografio
La municipa teritorio enhavas etendon de 296,21 km². Estas en la sudo de la samnoma provinco, kiu okupas la orientan pinton de Andaluzio, kiu siavice estas en la sudorienta angulo de la Iberia Duoninsulo. Ĝi aperas en la folioj MTN50 (skalo 1:50 000) nº 1044, 1045, 1058 kaj 1059 de la Nacia Topografia Mapo.
| Nordokcidente: Pechina kaj Viator | Norde: Tabernas | Nordoriente: Turrillas |
| Okcidente: Gádor kaj Huércal de Almería |  | Oriente: Níjar |
| Sudokcidente: Enix | Sude: Mediteranea Maro | Sudoriente: Níjar |
La urbo Almerio okupas la marbordan aluvian ebenaĵon formita en la delto de la rivero Andarax, inter la Mediteranea Maro, la deklivaro de la montaro Gádor kaj la dekstra bordo de la menciita rivero. La cetero de la municipa teritorio etendiĝas sur la malsupra valo de la rivero kaj la ebenaĵoj oriente de tiu, kiuj siavice etendiĝas ĝis la deklivaro de la montaro Kabo Gata oriente kaj de montaro Alhamilla norde kaj nordoriente. La tuta aro estas tiel inkludita en la sudorientaj deklivaroj de la Montaro Penibetika.
La urbodomo mem kiel centro de la domaro estas je alto de nur 16 msm, kvankam estas punktoj de la urbo pli altaj, kiel la monteto de la Alkazabo (ĉirkaŭ 60 msm) aŭ Torrecárdenas (ĉirkaŭ 120 msm). Krome, en la cetero de la teritorio estas punktoj pli altaj sur la deklivaroj de la montaro Gádor (ĉirkaŭ 600 msm) aŭ en montaro Alhamilla, ĝis maksimumo de 1387 msm en la montopinto Colativí.
La tuta areo de la municipo estas evidente ene de la andaluzia akvokolekta baseno mediteranea. Kiel en la cetero de la provinco, pro la klimato kaj mediteranea kaj preskaŭ dezerta, la hidrografiaj elementoj estas nur la en mediteranea regiono tipaj "ramblas", nome fluejoj sekaj preskaŭ la tutan jaron kiuj kondukas akvon nur pluvepoke. En tiuj almeriaj, la akvo kutime malaperas subtere dum granda parto de la fluejo kaj foje reaperas en la elfluejoj kreante malsekejojn, kiel ĉe la rivero Andarax aŭ ĉe la "rambla" Morales. Krome, la akvo devena el la fortaj pluvokreskoj de la rivero Andarax estas profitataj pere de sistemo de rezervejoj por ties uzado por la agrikulturo de la valo.
La urbo Almerio limas oriente kun la rivero Andarax kaj estas trapasata de kvar ĉefaj fluejoj, nome la "rambla" Belén kaj tri alfluantoj aŭ subalofluantoj de tiu: nome la "rambla" Obispo Orberá, Alfareros kaj Amatisteros. La unua estis reenkondukita en 1897 post la inundoj de 1891, kaj laŭlonge de la 20a jarcento ankaŭ la aliaj estis subterigitaj, kaj tiel ili nomigis kelkajn nunajn urbajn stratojn aŭ vojojn de Almerio. Ĉirkaŭ 1992 oni konstruis kelkajn akvobaraĵojn por kontroli la fluadon de tiuj "ramblas" okaze de fortaj pluvoj. Aliaj fluejoj de la municipa teritorio estas tiuj kiuj, descendante el la montaro Alhamilla, elfluas en la golfo de Almerio, kiel la "rambla" Sepultura, Quebrada, Boquera de la Jaca, kaj la menciita Morales.
La marbordo de la municipa teritorio, kadre tute ene de la golfo de Almerio, etendiĝas iom pli ol 35 km el kiuj nur ses korespondas al la urbo mem. Ĝi estas komponata ĉefe per malaltaj kaj sablaj strandoj, produkto de la aluvia agado de la rivero Andarax kaj de la "ramblas" kiuj descendas ekde Sierra Alhamilla. Estas krome altaj ravinoj en la zono plej proksima al la montaro Gádor. Totale estas 16 strandoj de diversaj dimensioj kaj okupindicoj depende de iliaj karakteroj kaj medio. Tiuj plej okupataj estas tiuj de la urbo mem (San Miguel, Zapillo kaj Nueva Almería). La tri okcidentaj apenaŭ estas okupataj kaj estas pli malbonkvalitaj pro siaj medioj, alirejoj, grandoj kaj servoj. Al oriento estas ses pliaj, en la Natura Parko Cabo de Gata-Níjar, pro kio ili disponas de speciala media protektado.
Menciindas, ke la Insulo Alborano, situa en la samnoma maro, survoje el la Iberia Duoninsulo al Nordafriko, apartenas administracie al la municipo de Almerio.
-
Panoramo de la urbo el La Alkazabo.
Historio
La urbo estis fondita en 955 fare de la islama kalifo Abd ar-Rahman la 3-a sur setlejo dominata antaŭe de aliaj iamaj urboj kiel la ibera Urci aŭ la romana Portus Magnus kaj ĝi ludis gravan rolon dum la Kaliflando de Kordovo, kies plej grava haveno ĝi esti dum la epoko de la Umajida Al Andalus. Ĝi atingis plejan floradon dum la epoko de la tajfoj, en la 11a jarcento, estante sub la regado de Almotacino komerca kaj kultura centro.
Post ties aligo al la Reĝlando Kastilio en 1489, la loĝantaro estis dekonigita per tertremoj, plagoj kaj atakoj fare de piratoj. La rekuperado ne estis certa ĝis fino de la 19a jarcento, pro la restariĝo de la minado kaj la eksportado de vinberoj por manĝo (ne por vinproduktado), kaj denove ekde la 1960-aj jaroj, pro la eksplodo en la areo de la intensa agrikulturo, la turismo, la konstruado kaj la industrio de marmoro.
Dum la Milito de Hispana Sendependiĝo, la urbo ludis gravan rolon. La francaj trupoj okupaciis ĝin estritaj de la generalo Nicolas Godinot, kiu atakis ĝin la 15an de marto 1810. Rezistis la gerilanoj Mena, Villalobos kaj Aróstegui. En 1812 la francoj retiriĝis venkitaj en la Batalo de Arapiles. En 1814 Fernando la 7-a enpoviĝis, instalis la absolutismon kaj nuligis la reĝimon de la Kortumo de Kadizo de 1812. En tiu kunteksto okazis la masakro de la Coloraos (la Ruĝuloj), okazinta en 1824, kiam grupo de soldatoj liberalaj devenaj el Ĝibraltaro, tiel nomataj pro la koloro de iliaj uniformoj, elŝipiĝis cele al proklamo de la liberala reĝimo kaj al restaŭro de la Konstitucio, klopodo kiu malsukcesis kaj pro tio 22 el ili estis mortpafitaj. Jarojn poste, oni starigis monumenton sur la Placo de la Konstitucio honore al tiuj mortintoj pro sia luktado al la libereco.
La 30an de julio 1873 la urbo estis bombardita el la militŝipoj "Almansa" kaj "Vitoria", dum klopodo etendi la Kantonan Revolucion kiu estis rezistanta en Kartaĥeno.
Dum la Enlanda Milito, Almerio estis preskaŭ la tri jarojn en la zono de la Respubliko kaj fakte ĝi estis la lasta andaluzia provinca ĉefurbo kiu venis en manoj de la insurekciaj trupoj de Francisco Franco. Pro tio la urbo suferis multan bombardadojn, el kiuj elstaris tiu fare de la germana kirasŝipo "Admiral Scheer" la 29an de majo 1937, reprezalie pro la ŝajne erara atako de la respublika aviadilaro al la germana militŝipo "Deutschland" kiu siavice estis malplenuminta la internaciajn interkonsentojn. Tiu reprezalia bombardado preskaŭ okazigis militdeklaron de la Respubliko kontraŭ la Nazia Germanio, kio estus ŝanĝinta la teotire nur internan militon en internacian militon.
En 1937 estis konstruitaj por rifuĝejo de la loĝantaro enorme ampleksan reton de subteraj koridoroj, desegnitaj de la arkitekto Guillermo Langle. Ĝi konsistis de kvar kaj duono km da tuneloj kiuj povis protekti 90% de ka ĉirkaŭ 45 000 tiamaj loĝantoj. Nuntempe tiu reto estas turisme vizitebla gvidate de profesiaj gvidistoj kiuj informas pri la afero.
La demokratia epoko rekomencis per la unuaj municipaj balotadoj en 1979. Ekde tiam la municipa regado estis estrita unue de urbestroj de la socialisma partio (PSOE, 1980-aj kaj 1990-aj jaroj)) kaj poste dekstraj (PP poste).
Vidindaĵoj
- Alkazabo de Almerio kaj Muregoj de Jairano de la Monteto de Sankta Kristoforo
- Arabaj akvorezervejaj konstruaĵoj Aljibes
- Angla Kablo (Cable Inglés), nome iama minerala ŝarĝejo ia simbolo de la urbo
- Katedralo kun strukturo de fortikaĵo
- Preĝejo de Sankta Johano Evangeliisti kun restaĵoj de la iama moskeo
- Sanktejo de la Virgulino de la Maro kun baroka ornamado
- Preĝejo de Santiago de renesanca stilo
- Muzeo de Almerio, moderna kaj didaktika ekspozicio de arkeologiaĵoj ĝis la epoko de Al Andalus
- Andaluza Centro de Fotografio
- La Muzeo de Arto de Almerio, pri moderna arto en Espacio 2, novmudeĥara domo desegnita de Guillermo Langle en 1927, kaj la Muzeo de Arto doña Pakyta, en la domo Montoya.
- La Casa del Cine (Kindomo) estas muzeo pri la orepoko de kinfilmado en Almerio kaj pri la estado de John Lennon en la urbo, kiu estas en la kampardomo Cortijo Romero, iama burĝa palaceto de 1866.
- La Muzeo de la Gitaro apud la katedralo.
- La Rifuĝejoj de la Enlanda Milito konstruitaj en 1938 de la arkitekto almeria Guillermo Langle nune muzeo.
Famaj almerianoj
Vidu ankaŭ
Referencoj
Eksteraj ligiloj
- Almería - Statistikoj en Sistema de Información Multiterritorial de Andalucía.
- XV Juegos Mediterráneos
- Urba retejo Arkivigite je 2018-07-04 per la retarkivo Wayback Machine
- Urbestraro de Almerio Arkivigite je 2004-02-02 per la retarkivo Wayback Machine
- Provinca deputitaro de Almerio
This article uses material from the Wikipedia Esperanto article Almerio, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). La enhavo estas disponebla laŭ CC BY-SA 4.0, se ne estas alia indiko. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Esperanto (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.