សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល
សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល (ភាសាសង់គោ៖ Ködörösêse tî Bêafrîka, ភាសាបារាំង៖ République centrafricaine, RCA) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់កណ្តាលនៃទ្វីបអាហ្វ្រិក។ ប្រទេសនេះមានព្រំដែនជាប់នឹងប្រទេសឆាដនៅភាគខាងជើង ស៊ូដង់នៅភាគឦសាន ស៊ូដង់ខាងត្បូងនៅភាគអាគ្នេយ៍ សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងគោនៅភាគខាងត្បូង សាធារណរដ្ឋកុងគោនៅភាគនិរតី និងប្រទេសកាមេរូននៅប៉ែកខាងលិច។
| Ködörösêse tî Bêafrîka (សង់គោ) République centrafricaine (បារាំង) | |
|---|---|
 ទង់ជាតិ  វរលញ្ឆករ | |
ភ្លេងជាតិ La Renaissance (បារាំង) "បុនសម័យ" | |
.svg) ទីតាំងសាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្ដាល (ក្រហម) នៅលើភូគោល | |
| រដ្ឋធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត | បង់គី 4°22′N 18°35′E / 4.367°N 18.583°E |
| ភាសាផ្លូវការ | ភាសាបារាំង ភាសាសង់គោ |
| ក្រុមជនជាតិ | បាហ្ការ៉ា • បាកា • បង់ដា • បាយ៉ាកា • ហ្វូឡា • ហ្គូបាយ៉ា • ការ៉ា • ក្រេស • អ៊ិមបាកា • ម៉ង់ឌីយ៉ា • អ៊ិងបានឌី • សារ៉ា • វីឌីរី • វ៉ូដាបេ • យ៉ាកូម៉ា • យូលូ • កានូរី • ហ្សង់ដេ • ជនជាតិផ្សេងៗទៀត |
| សាសនា (ឆ្នាំ ២០២០) |
|
| រដ្ឋាភិបាល | ឯកត្តរដ្ឋ សាធារណរដ្ឋនិយមប្រធានាធិបតី |
- ប្រធានាធិបតី | ហ្វាស្ទីន-អាកកញ ធូអាដេរ៉ា |
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី | ហ្វីលីកស៍ ម៉ូលូវ៉ា |
- ប្រធានរដ្ឋសភា | សាំភ្លីស សារ៉ង់ជី |
| នីតិបញ្ញត្តិ | រដ្ឋសភា |
| ឯករាជ្យភាព | |
- ប្រកាសជាសាធារណរដ្ឋ | ១ ធ្នូ ១៩៥៨ |
- ទទួលឯករាជ្យពីបារាំង | ១៣ សីហា ១៩៦០ |
- ប្ដូរមករបបរាជានិយម | ៤ ធ្នូ ១៩៧៦ |
- ព្រះរាជាភិសេកនៃបូកាហ្សាទី១ | ៤ ធ្នូ ១៩៧៧ |
- ផ្តួលរបបរាជានិយម និងស្តារសាធារណរដ្ឋឡើងវិញ | ២១ កញ្ញា ១៩៧៩ |
| [[ |ក្រឡាផ្ទៃ]] | |
- ផ្ទៃសរុប | ៦២២,៩៨៤ គ.ម២ (ទី៤៤) |
- ផ្ទៃទឹក (%) | ០ |
| ប្រជាជន | |
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២) | ៥,៤៥៤,៥៣៣ (ទី១១៩) |
- ដង់ស៊ីតេ | ៧.១ នាក់/គ.ម២ (ទី២២១) |
| GDP (PPP) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩) |
- សរុប | ៤.២៦២ ពាន់លានដុល្លារ (ទី១៦២) |
- ក្នុងម្នាក់ | ៨២៣ ដុល្លារ (ទី១៨៤) |
| GDP (ចារឹក) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩) |
- សរុប | ២.៣២១ ពាន់លានដុល្លារ (ទី១៦៣) |
- ក្នុងម្នាក់ | ៤៤៨ ដុល្លារ (ទី១៨១) |
| ជីនី (២០០៨) | ៥៦.៣ ខ្ពស់ · ទី២៨ |
| HDI (២០២១) |  ០.៤០៤ទាប · ទី១៨៨ |
| រូបិយវត្ថុ | ហ្វ្រង់ CFA អាហ្វ្រិកកណ្ដាល (XAF) ប៊ីតខញ (BTC) |
| ល្វែងម៉ោង | UTC+១ (WAT) |
| ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ | ថ្ងៃ/ខែ/ឆ្នាំ dd/mm/yyyy |
| ទិសបើកបរ | ស្ដាំ |
| កូដហៅទូរស័ព្ទ | +២៣៦ |
| កូដ ISO 3166 | CF |
| ដែនកម្រិតខ្ពស់ | .cf |
សាធារណរដ្ឋមួយនេះបានគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីប្រមាណ ៦២០,០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ហើយបើគិតត្រឹមឆ្នាំ២០២១ ប្រទេសនេះមានចំនួនប្រជាជនប្រហែល ៥.៥ លាននាក់។ សាធារណរដ្ឋអាហ្រ្វិកកណ្តាលសព្វថ្ងៃកំពុងទទួលរងនូវភ្លើងសង្រ្គាមស៊ីវិលដែលបានឆាបឆេះតាំងពីឆ្នាំ២០១២ មកម៉្លេះ។ ដែនដីសាធារណរដ្ឋអាហ្រ្វិកកណ្តាលភាគច្រើនគ្របដណ្តប់ដោយតំបន់វាលស្មោងស៊ូដាណូ-គីនេ ហើយនៅភាគខាងជើងជាតំបន់សាអែល–ស៊ូដង់ និងភាគខាងត្បូងស្ថិតក្នុងតំបន់ព្រៃអេក្វាទ័រ។ ពីរភាគបីនៃទឹកដីប្រទេសទាំងមូលគឺស្ថិតនៅក្នុងអាងទន្លេអ៊ូបង់ហ្គី (ដែលបន្តហូរចូលទៅក្នុងទន្លេកុងគោ) ហើយមួយភាគទៀតគឺស្ថិតនៅក្នុងអាងទន្លេឆារី ដែលបន្តហូរទៅចូលបឹងឆាដ។
ទឹកដីសាធារណរដ្ឋអាហ្រ្វិកកណ្តាលបច្ចុប្បន្នត្រូវបានមនុស្សចូលមករស់នៅអស់ជាច្រើនសហស្សវត្សរ៍មកហើយ។ ព្រំដែនប្រទេសនេះសព្វថ្ងៃត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយបារាំង ដែលធ្លាប់កាន់កាប់ជាដែនអាណានិគមនៅចុងសតវត្សទី១៩។ បន្ទាប់ពីទទួលបានឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៦០ សាធារណរដ្ឋអាហ្រ្វិកកណ្តាលត្រូវធ្លាក់ក្រោមការដឹកនាំរបស់មេផ្តាច់ការជាច្រើនរូប។
គិតដល់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ បន្ទាប់ពីមានការតស៊ូអំពាវនាវឱ្យមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យជាច្រើនលើកកន្លងមក ទីបំផុតការបោះឆ្នោតប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សក៏បានប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣។ លោកអង្គ ហ្វេលីក-ប៉ាតាសេបានជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតី ប៉ុន្តែក្រោយមកក៏ត្រូវបានឧត្តមសេនីយ៍ហ្វ្រង់ស័រ បូហ្ស៊ីហ្សេធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ចេញពីតំណែងនៅឆ្នាំ២០០៣។ មួយឆ្នាំក្រោយរដ្ឋប្រហារ សង្គ្រាមស៊ីវិលមួយបានផ្ទុះឡើង ហើយទោះជាមានការចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពក្នុងឆ្នាំ២០០៧ និងម្តងទៀតក្នុងឆ្នាំ២០១១ ក្តីក៏សង្រ្គាមស៊ីវិលនៅតែបន្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ជាលទ្ធផលនៃសង្គ្រាម អាហ្វ្រិកកណ្ដាលត្រូវទទួលរងពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដោយបក្សសម្ព័ន្ធប្រដាប់អាវុធគ្រប់ភាគី ហើយសកម្មភាពបំពានសិទ្ធិមនុស្សទាំងនោះរួមមាន ការចាប់មនុស្សដាក់ពន្ធនាគារតាមអំពើចិត្ត ការធ្វើទារុណកម្ម និងការរឹតបន្តឹងលើសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសេរីភាពនៃការធ្វើដំណើរ។ល។
ទោះមានឈ្មោះជាប្រទេសដែលសំបូរទៅដោយកំណប់រ៉ែដ៏មានតម្លៃនិងធនធានផ្សេងៗទៀត ក៏ដូចជាដីដាំដុះកសិកម្មច្រើនពិតមែន ប៉ុន្តែសាធារណរដ្ឋអាហ្រ្វិកកណ្តាលនៅតែជាប់ឈ្មោះជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមបណ្ដាប្រទេសក្រីក្របំផុតទាំងដប់នៅលើពិភពលោកដោយមានផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ (យអទ) ទាបបំផុតគិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៧។ បើយោងទៅតាមសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស (HDI) នៅឆ្នាំ២០១៩ បានឱ្យដឹងថាប្រទេសនេះមានកម្រិតអភិវឌ្ឍន៍មនុស្សទាបបំផុតទីពីរ (នាំមុខប្រទេសនីហ្សេ) ដោយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១៨៨ ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន ១៨៩។ ប្រទេសនេះផងដែរមានចំណាត់វិសមភាពសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សទាបបំផុត (IHDI) ដោយជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១៥០ ក្នុងចំណោម ១៥០ ប្រទេស។ សាធារណរដ្ឋអាហ្រ្វិកកណ្តាលក៏ត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណដែរថាជាប្រទេសមានកំណត់ត្រាសុខភាពមនុស្សអាក្រក់បំផុត ក៏ដូចជាប្រទេសដែលមិនសមរម្យមួយសម្រាប់ជីវិតកុមារ។
សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាលគឺជាសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ សហភាពអាហ្វ្រិក សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនៃរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល អង្គការអន្តរជាតិដឺឡាហ្វ្រង់កូហ្វូនី និងចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ។ល។
ឯកសារយោង
 | អត្ថបទនេះគឺជាអត្ថបទខ្លីមិនពេញលេញ។ លោកអ្នកអាចជួយវីគីភីឌាដោយសរសេរពង្រីកបន្ថែម។ |
This article uses material from the Wikipedia ភាសាខ្មែរ article សាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកកណ្តាល, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ខ្លឹមសារអត្ថបទប្រើប្រាស់បានក្រោមអាជ្ញាបណ្ឌCC BY-SA 4.0 លើកលែងតែមានបញ្ជាក់ផ្សេងពីនោះ។ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ភាសាខ្មែរ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.