James Francis Edward Stuart: Ymhonwy orsedd Lloegr, yr Alban ac Iwerddon (1688-1766)

Roedd yn fab i Iago II & VII, brenin Lloegr a'r Alban, a hawliai ef ei hun yr orsedd fel Iago III / VIII.

James Francis Edward Stuart
Ganwyd	10 Mehefin 1688  Palas Sant Iago
Bedyddiwyd	15 Hydref 1688
Bu farw	1 Ionawr 1766  Rhufain
Dinasyddiaeth	Teyrnas Prydain Fawr, Teyrnas Lloegr
Galwedigaeth	cogiwr
Swydd	Jacobite pretender
Tad	Iago II & VII
Mam	Maria o Modena
Priod	Maria Clementina Sobieska
Plant	Charles Edward Stuart, Henry Benedict Stuart
Llinach	y Stiwartiaid
llofnod

 

Diorseddwyd ei dad yn 1688, yn fuan ar ôl genedigaeth y mab. Yn ei le, daeth ei ferch, Mari II a'i gŵr Wiliam III (Wiliam o Orange) i'r orsedd. Wedi ei marwolaeth hwy, daeth Anne, un arall o ferched Iago II/ VII, yn frenhines. Magwyd James yn Ffrainc, lle roedd Louis XIV, brenin Ffrainc yn ei gydnabod fel gwir frenin yr Alban a Lloegr.

Bu'r frenhines Anne farw yn 1714, a daeth Etholwr Hannover yn frenin fel Siôr I. Erbyn hyn roedd deddf Act of Settlement 1701 yn mynny fod rhaid i'w holynydd fod yn Brotestant. Gan fod James Stuart yn Gatholig, caewyd ef allan o'r olyniaeth.

 

Roedd cefnogaeth i deulu'r Stiwartiaid yn parhau yn gryf yn Iwerddon, Ucheldiroedd yr Alban a rhannau o Ogledd Lloegr. Gelwid pleidwyr y Stiwartiaid yn Jacobitiaid, o'r ffurf Ladin o "Iago". Gwnaed ymgais i roi James ar yr orsedd yn 1715, ond methodd yr ymdrech wedi i'r fyddin Jacobitaidd fethu gorchfygu byddin y llywodraeth ym Mrwydr Sheriffmuir; roedd gwrthryfel byrhoedlog yn 1719 yn aflwyddiannus hefyd. Bu ymgyrch arall yn 1745, pan laniodd mab James Stuart, Charles Edward Stuart (Bonnie Prince Charlie), yn Ucheldiroedd yr Alban a chodi byddin i geisio rhoi ei dad ar yr orsedd. Cafodd ei ddilynwyr nifer o lwyddiannau, ond gorchfygwyd hwy ym Mrwydr Culloden.