Brech Y Mwnci

Mae symptomau yn dechrau gyda thwymyn, cur pen, poen yn y cyhyrau, chwyddo'r chwarennau lymff, a theimlo wedi blino, ac yna ceir brech sydd yn ffurfio pothelli ac yn ymgrawennu. Ymddangosir y symptomau cyntaf rhyw ddeng niwrnod wedi cysylltiad â'r firws, a pharheir y symptomau am ddwy i bedair wythnos, gan amlaf.

Lledaenir brech y mwnci trwy sawl modd, gan gynnwys cyffwrdd cig y gwyllt, brathiad neu grafiad gan anifail, hylifau'r corff, gwrthrychau heintiedig, neu gysylltiad agos â rhywun sydd wedi ei heintio. Credir i'r firws darddu o gnofilod yn Affrica. Gellir cadarnhau diagnosis drwy brofi anaf ar y croen am DNA y firws. Gall yr afiechyd ymddangos yn debyg i frech yr ieir.

Gallai brechlyn y frech wen atal haint brech y mwnci gydag effeithioldeb o 85%. Yn 2019, derbyniwyd defnydd y brechlyn Jynneos yn erbyn brech y mwnci ar gyfer oedolion yn Unol Daleithiau America. Nid oes yr un briod feddyginiaeth ar gyfer brech y mwnci feddygol; gall y cyffuriau cidofovir a brincidofovir fod yn effeithiol i raddau. Yn Affrica, gall y gyfradd marwolaeth fod mor uchel â 10% heb driniaeth.

Ymddengys y clefyd fel arfer yng Nghanolbarth a Gorllewin Affrica. Darganfyddwyd y firws yn gyntaf ymhlith mwncïod mewn labordai ym 1958. Canfuwyd yr achosion cyntaf ymhlith bodau dynol ym 1970 yng Ngweriniaeth Ddemocrataidd y Congo. Yn 2003 cafwyd 71 o achosion yn yr Unol Daleithiau o ganlyniad i lygod codog a fewnforiwyd o Ghana i siopau anifeiliaid. Yn 2022 cafwyd yr achosion cyntaf o drosglwyddo brech y mwnci rhwng bodau dynol y tu hwnt i Affrica, a hynny yn y Deyrnas Unedig.