شارستانی پۆلدەشت

ناوەندی ئەم شارستانە شاری پۆلدەشتە. ئەم شارستانە ھاوسنورە لە باکورەوە لەگەڵ کۆماری ئۆتۆنۆمی ناخچەوان و شارستانی ماکۆ و لە باشوورەوە لەگەڵ شارستانی چایپارە و لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ کۆماری ئۆتۆنۆمی ناخچەوان و لە ڕۆژاواوە لەگەڵ شارستانی شەوت و شارستانی ماکۆ. لە ساڵی (٢٠٠٨) بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانی کۆماری ئیسلامی ئێران ئەم شارستانە لەرووی کارگێڕییەوە دابەشکراوە بۆ (٢) ناوچە (ناوچەی ناوەندی شارستانی پۆلدەشت و ناوچەی ئاراس) و (٤) گوندەوار و (٧١) گوند.

شارستانی پۆلدەشت شھرستان پلدشت - Puldəşt şəhristanı
Poldasht County
جێگەی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا
وڵات	ئێران ڕۆژھەڵاتی کوردستان
پارێزگا	ورمێ
دەسەڵات
• قیمقام	ئەکبەر عەبدوڵا نەژاد
ژمارەی دانیشتووان  (٤٢،١٧٠)
• سەرجەم	دانیشتوان
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (کرمانجی)، ئازەری
• ئایین	ئیسلام (سوننە، شیعە)
تەلەفۆن	٠٤٤
وێبگە	فرمانداری پلدشت

• دانیشتوانی پۆلدەشت (٤٢١٧٠)کەسن، پێکھاتەی ئەم شارستانە ئاڵۆزەو لە دوو نەتەوەی سەرەکی پێکدێت کە ئەوانیش کورد و ئازەرین:.
  • کوردەکان لەم شارستانەدا ژمارەیان (٣٠٧٨٤) کەسە کەڕێژەیان دەکاتە ٧٣٪ی دانیشتوانی شارستانی پۆلدەشت.
  • ئازەریەکان لەم شارستانەدا لە ئازەریە ئەفشاریەکانن و ژمارەیان (١١٣٨٦) کەسە کەڕێژەیان دەکاتە ٢٧٪ی دانیشتوانی شارستانی پۆلدەشت.

 

• ئایینی ئەم شارستانە زۆرینەی ئیسلامن و لە مەزھەبی سوننی و شیعەن، ھەرچەندە لەم شارستانەدا پێکھاتەی ئاینی و مەزھەبی جیا ھەیە بەڵام شارستانێکی ھێمن و ئاسایشە و ئەم جیاوازیانە نەبووەتە ھۆی جودایی و دووبەرەکی.
• ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەی پۆلدەشت دەکاتە (١١٣٤٧)کەس:
  • پێکھاتەی کورد لە شارۆچکەی پۆلدەشت دەکاتە (٥٩٠٠)کەس واتە ڕێژەی (٥٢٪) دانیشتوانی شارۆچکەکە.
  • پێکھاتەی ئازەری لە شارۆچکەی پۆلدەشت دەکاتە (٥٤٤٧)کەس واتە ڕێژەی (٤٨٪) دانیشتوانی شارۆچکەکە.
• ژمارەی گوندەکانی ئەم شارستانە (٧١) گوندە بەم پێیە دابەش دەبێت:
  • گوندە کوردەکان (٤٤) گوندە ژمارەی دانیشتوانیان دەکاتە (١٨١٩٠) کەس. دەکاتە (٧١٪)ی دانیشتوانی گوند.
  • گوندە ئازەریەکان (١٥) گوندە ژمارەی دانیشتوانیان دەکاتە (٧٢٦٢) کەس. دەکاتە (٢٩٪)ی دانیشتوانی گوند.
  • گوندە تێکەڵەکان کە ژمارەیان (١٢) گوندە و ژمارەی دانیشتوانیان دەکاتە (٤٥٣٤) کەس، (٣٠٢٢)کەسی کوردە و (١٥١٢)کەسی ئازەریە.
• کەواتە ژمارەی دانیشتوانی کورد لەگوندەکاندا دەکاتە (٢١٢١٢)کەس بەڕێژەی (٧١٪)ی شارستانەکە.
• کەواتە ژمارەی دانیشتوانی ئازەری لەگوندەکاندا دەکاتە (٨٧٧٤)کەس بەڕێژەی (٢٩٪)ی شارستانەکە.
• کۆی ژمارەی دانیشتوانی شارستانی پۆلدەشت دەکاتە (٤٢١٧٠)کەس.
  • ژمارەی کورد دەکاتە (٣٠٧٨٤) کەس کە دەکاتە ڕێژەی لە ٧٣٪ دانیشتوانی شارستانەکە.
  • ژمارەی ئازەری دەکاتە (١١٣٨٦) کەس کە دەکاتە ڕێژەی لە ٢٧٪ دانیشتوانی شارستانەکە.

• مێژووی ئەم شارستانە ھەروەک مێژووی گشت شارستانەکانی کەی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا کە ببوون بە مەیدانی ململانێی نێوان دەسەڵات دارانی ئێرانی و ئیمپراتۆریەتیی عوسمانیی و ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی، ئەمەش وەھای لە دەسەڵاتدارانی یەک بە دوایەکی ئێران کرد کەوا لەپاڵ داواکاری جوداخوازی کوردان بیر لە ھێنانی تورک زمانەکان بکەن وەک (ئازەری و ئەفشار و قەرەپاپاغ و ...) بۆ ئەم ناوچانە تاوەکو وەک ھێزێک لەدژی جوڵانەوەی کورد و بەرگری ھێزە عوسمانی و ڕووسەکان بەکاریان بھێنن و ئەمەش وەھای کرد کەوا دیمۆگرافیای ناوچەکە بگۆڕێت و نەتەوەیەک دروست بێت لە پەنای نەتەوەی کورددا.
• ئەم ڕووبەرەی لە ئێستادا پێی دەووترێت پۆلدەشت لە کۆندا بەشێک بووە لە ئورارتوو کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ (٣٥٠٠) بەر لەئێستا.
• یەکێک لە پاشماوەکانی سەردەمی ئورارتوو قەڵایەکی مێژووییە کەدەکەوێتە گوندی شیدی لەسەر گردێکە بە بەرزی (٥٠٠م)، لە بورجێکی وێران و چەند گڵکارییەکی شکاو دەرکەوتووە.
• یەکێکی کە لە پاشماوە دێرینەکان گۆڕستانێکی مێژووییە بەدووری (٢کم) لەشارۆچکەی پۆلدەشت، بەناوی قەڵای گاور ھەیە، بەڵام بەداخەوە خاپورکراوە و زۆری گۆڕەکان ھەڵدراوەتەوە و تاڵان کراون و لە ئێستادا ھەر ئەوەندە دەزانیین کە گۆڕستانێکە.
• دەرکەوتنی پاشماوەی شارێکی مێژووی لە سەرەتای جادەی پۆلدەشت - خۆی و کەدۆزرایەوە لەلایەن بەڕێوبەرایەتی کەشناسی و بەڵام لە ئێستادا فەرامۆش کراوەو ھیچ کنە و پشکنینێکی بۆ نەکراوە.
• لە دێرزەمانەوە ئەم شارستانە جێی کوردان بووە و بەتایبەتی ھۆزەکانی (میلان و جەلالیان) پێکھاتوون و کە گەرمیان و کوێستانیان تیادا کردووە و جێی لە وەڕگایان بووە، بەڵام لە ئێستادا لە پاڵ کورداندا ئازەریەکان نیشتەجێن کە لە دوو تیرە پەکھاتوون کە ئەمانەن:
  • تیرەی (ئەحمەد ئۆغلی) بە سەرۆکایەتی (کەربەلای محەمەد ڕەحیمی باوکی عەلی بەگ) کە لەلای ڕاستی ڕووباری زەنگەبار نیشتەجێ بوون.
  • تیرەی (سەیدلەر یان سەیدەکان)ە بەسەرۆکایەتی (سەید شوجاعەدین) لەنەوەی (میر فەخرەدینی غڵپایگانی)ە لە چەپی رووباری زەنگەبار نیشتەجێ بوون.
• لە ساڵی ١٩٢٥دا گوندی عەرەبلو کراوەتە (ناوچە) و سەر بە شارستانی ماکۆ بووە.
• لە ساڵی ٢٠١٠دا ئەم ناوچەیە کراوەتە شارستان و لە شارستانی ماکۆ جیاکرایەوە.

• بازاڕی مەرزی پۆلدەشت (سەنم بوڵاغی)
• ڕووباری ئاراس
• بەنداوی ئاراس
• بازاڕی ماسی فرۆشان
• گەرماوی مێژووی گوندی پۆرناک
• گوندەکانی (سارخ سو و بەھلولاوا و قەڵاچوغ و ...)
• مۆنۆمێنتی عەرەبلو

چۆم و ڕوبار

لەم شارستانەدا دوو چۆمی سەرەکی ھەیە:

• ڕووباری ئاراس
• چۆمی زەنگەبار

ئاو و ھەوا

شارستانی پۆلدەشت ئاو و ھەوای ھەروەک ئاو و ھەوای ناوچەی ئازەربایجانە، بەھۆی بەرز و نزمی زۆر لە پەکھاتەی خاکەکەیدا و دووری لە دەریاوە وەھای کردووە کە ڕادەی شێی کەم بێت و ئاو و ھەوای لەزستاناندا سارد و ووشکە سەرمای ھەبێت و لە ھاویناندا گەرما و گرەی ھەبێت، ھەروەھا ڕێژەی باران بارین لەم شارستانەدا (٣٥٠ملم) ە کە وەھای کردووە نیمچە بیابان دەربکەوێت و زەوییەکانی نیوەی بەکەڵکی کشتوکاڵ بێت.

ڕوبەر

ڕووبەری ئەم شارستانە دەکاتە (١٨٢٠کم^٢)، وە کەوتووەتە باکوری ڕۆژھەڵاتی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاواوە، کەوتووەتە ڕۆژاوای ووڵاتی ئێران، ھەروەھا دەکاتە باکوری ڕۆژھەڵاتی کوردستان.

کارگێڕی

لەبەر ئەوەی لەڕوی کارگێڕییەوە سەربە دەوڵەتی ئێرانە دابەشی کارگێری ووڵاتی ئێران پێکھاتووە لە پارێزگا و شارستان و ناوچە(پەخش) و گوندەوار و گوند، شارستانی پۆلدەشت دابەشی کارگێڕییەکەی بەم جۆرە پێکھاتووە:

ناوچە

• ناوچەی ناوەند
• ناوچەی ئاراس

گوندستان (گوندەوار)

گوندستانی ناوچەی ناوەند:

• گوندستانی چایپاساری ڕۆژھەڵات
• گوندستانی زەنگەبار

گوندستانی چایپاساری ڕۆژھەڵات

لە ١٥ گوند پێکھاتووە:

گوندستانی زەنگەبار

لە ٢٩ گوند پێکھاتووە:

گوندستانی ناوچەی ئاراس:

• گوندستانی گەچلەراتی ڕۆژھەڵات
• گوندستانی گەچلەراتی ڕۆژاوا

گوندستانی گەچلەراتی ڕۆژھەڵات

لە ١٨ گوند پێکھاتووە:

گوندستانی گەچلەراتی ڕۆژاوا

لە ٩ گوند پێکھاتووە:

شارستانی پۆلدەشت لە دوو نەتەوەی جیاواز پێکدێت کە ئەوانیش کورد و ئازەرین:

• ژمارەی گوندەکانی ئەم شارستانە (٧١) گوندە.
  • ژمارەی گوندە کوردەکان (٤٤)ە.
  • ژمارەی گوندە ئازەریەکان (١٥)ە.
  • ژمارەی گوندە تێکەڵەکانی کورد و ئازەریەکان (١٢)ە.

گوندە کورد نشینەکان

لە (٤٤) گوند پێکھاتووە:

گوندە ئازەری نشینەکان

لە (١٥) گوند پێکھاتووە:

گوندە تێکەڵەی کورد و ئازەری

لە (٨) گوند پێکھاتووە:

• پێڕستی گوندەکانی پۆلدەشت
• شارۆچکەی پۆلدەشت