گیاخۆر

لە ئەنجامی خۆراکی ڕوەکییان، ئاژەڵە ڕوەکخۆرەکان بە شێوەیەکی گشتی بەشەکانی دەمیان گونجاوە لەگەڵ کڕەکڕ یان وردکردن. ئەسپ و ڕوەکخۆرەکانی تر ددانی تەختی پانیان ھەیە کە لەگەڵ وردکردنی چیمەن و توێکڵی دار و ماددە ڕوەکییە سەختەکانی تردا گونجاون.

ڕێژەیەکی زۆر لە گیاخۆرەکان فلۆرای ڕیخۆڵەیان ھەیە کە یارمەتیان دەدات مادەی ڕووەکی ھەرس بکەن، کە ھەرسکردنی قورسترە لە نێچیری ئاژەڵان. ئەم فلۆرایە لە پرۆتۆزۆئان یان بەکتریا ھەرسکەرەکانی سێلولۆز پێکھاتووە.

گیاخۆر فۆڕمی ئینگلیزی لاتینی مۆدێرنە، herbivora، کە لە بنەماکانی جیۆلۆجیای چارڵز لایل لە ساڵی ١٨٣٠دا ئاماژەی پێکراوە. ڕیچارد ئۆین ئەم زاراوەیە ئینگلیزییەی لە ساڵی ١٨٥٤دا لەسەر ددانی بەردبوو و ئێسکەپەیکەر بەکارھێناوە. Herbivora لە لاتینی herba 'ڕوەکی بچووک، گیا' و vora، لە vorare 'خواردن' وەرگیراوە.

ڕوەکخۆری جۆرێکە لە بەکارھێنان کە تێیدا زیندەوەران بە شێوەیەکی بنەڕەتی ئۆتۆتڕۆفەکان دەخوات وەک ڕووەک، قەوزە و بەکتریا فۆتۆسێنتێزەکان. بە شێوەیەکی گشتی، ئەو زیندەوەرانە کە بە گشتی لە ئۆتۆتڕۆفەکان دەخۆن وەک بەکارھێنەری سەرەتایی ناسراون. بەزۆری ڕوەکخۆری سنووردارە بەو ئاژەڵانەی کە ڕوەک دەخۆن. ڕوەکخۆری مێروو دەتوانێت ببێتە ھۆی گۆڕانکاری جۆراوجۆری فیزیکی و میتابۆلیکی لە شێوازی کارلێکی ڕوەکی خانەخوێ لەگەڵ خۆی و ھۆکارە بایۆتیکییەکانی دیکەی دەوروبەریدا. قارچک، بەکتریا و پرۆتیستەکان کە لە ڕوەکی زیندوو دەخۆن بەزۆری پێیان دەوترێت ماددە نەخۆشخوازەکانی ڕوەک (نەخۆشییەکانی ڕوەک)، لەکاتێکدا قارچک و میکرۆبەکان کە لە ڕوەکی مردوو دەخۆن بە ساپرۆتڕۆف وەسف دەکرێن. ئەو ڕوەکە گوڵدارانەی کە خۆراک لە ڕوەکە زیندووەکانی تر وەردەگرن بەزۆری پێیان دەوترێت ڕوەکی مشەخۆر؛ بەڵام ھیچ پۆلێنبەندییەکی ئیکۆلۆژی تایبەت و یەکلاکەرەوە بۆ شێوازەکانی بەکاربردن نییە؛ ھەر کتێبێکی دەرسی گۆڕانکاری تایبەتی خۆی ھەیە لەسەر بابەتەکە.

•  دەروازەی گیانلەبەران
•  دەروازەی ڕوەک
•  دەروازەی جوگرافیا
•  دەروازەی زانست
•  دەروازەی ژینناسی