Дог-Ойла

Дог-ойла къастайо аффектех, синхаамах, эмоцех.

Билгалбаккха тарло кхин а:

• цхьаьна объекто я хиламо бина эмоцин хӀоттам (масала, сурт я мукъам). Ишттачу меттигехь дуьйцу оцу объектан дог-ойланах (суьртан дог-ойла, мукъаман дог-ойла).
• цхьаьннан (политикин ресурс йолчу социалан тобан, белхан дакъа долчу адаман, иштта кхин а) сатийсаман а, гӀертаран а, тӀехьажаман а, лааман а система.

Дог-ойланца кхета, адамо шен дахаран хьолан йукъаметтиг гойту, эмоцин процесс. Дог-ойла къастало чӀогӀаллийца а, хенан йохаллийца а, ткъа иштта лахарчу жигараллийца а. Иштта дацахь иза хила тарло дог-ойла йохаран симптом.

Говзанчаша доза туху «дог-ойла» а, «синхаам» а, «аффект» а, «эмоци» а, «сагатдар» а кхетамашна йукъахь:

• Синхаамах къаьсташ, дог-ойланийн объектах тасар дац: уьш кхоллало дахаран хьолан. Иза бахьнехь дог-ойланаш, синхаамах къаьсташ, хила йиш йац амбиваленталлин.
• Аффектех къаьсташ, дог-ойлан дац ала мегар ду арахьара гучудаккхар, хенаца алсама еха а, ницкъаца гӀийла а ю.
• Эмоцех къаьсташ, дог-ойланаш хенаца еха а ю, кӀезиг жигаралла а ю.
• Сагатдар кхетадо деккъа субъектан-психикан эмоцин процессийн агӀонца, физиологин хӀоттам йукъа ца богӀу.

Дог-ойлано билгалйоккху адаман дахаран йукъара гӀора. Иза йозу коьрта мехалла болу, адаман субъектан агӀонех Ӏоттало Ӏаткъамех. Даиман ца кхета, оцу я кхечу дог-ойланах, амма иза даиман хила-м хуьлу. Яхъелла гӀуон дог-ойлано депресси ян тарло.

Дог-ойланехь физиологин компонент хиларо (муьлххачу эмоцехь санна) йо иза цӀенна организмера физиологин процессашна Ӏаткъаме. Уггаре дика девза Ӏаткъаман масалех цхьаъ ду цӀано йохаран синдром.

Дог-ойлано Ӏаткъам бо адамийн а, хиламийн а мах хадорна, ткъа иштта тардалийтарна а, хила тарло гӀуллакхийн жамӀан мах хадорна а. Иштта, «гӀуо» дог-ойла йолу адамо кхераман мах алсама хадабо, «дика» жог-ойла йолучу хенахьчул.

Владимир Левин хетарехь, «Ӏаткъамех мукъайаьккхина дог-ойла, ша дика хуьлу: нагахь хазахетта ца хилахь а, амма цхьаьнаэшшара хуьлу; айаелла йацахь а, собаре хуьлу».

• Адаман хьал
• Оптимизм
• Пессимизм
• Гипертими
• Депресси