Косць

Косць выконвае апорна-механічную функцыю і з'яўляецца састаўнай часткай эндашкілета жывога арганізма.

Жывая костка змяшчае 50% вады, 12,5% арганічных рэчываў бялковай прыроды (оссеин і оссеомукоид), 21,8% неарганічных мінеральных рэчываў (галоўным чынам фасфат кальцыя) і 15,7% тлушчу. У высушанай косткі 2/3 складаюць неарганічныя рэчывы, ад якіх залежыць цвёрдасць косці, і 1/3 - арганічныя рэчывы, якія абумоўліваюць яе пругкасць. Утрыманне ў косці мінеральных (неарганічных) рэчываў з узростам паступова павялічваецца, у выніку чаго косці пажылых і старых людзей становяцца больш далікатнымі. Па гэтай прычыне нават нязначныя траўмы ў старых суправаджаюцца пераломамі касцей. Гнуткасць і пругкасць касцей у дзяцей залежаць ад адносна большага ўтрымання ў касцях арганічных рэчываў.

Касцяная тканіна валодае высокімі механічнымі ўласцівасцямі, яе трываласць можна параўнаць з трываласцю металу. Адносная шчыльнасць касцяной тканкі каля 2,0.

 

Клеткі: Асцеагенныя (ствалавыя, паўствалавыя, остэабласты)

Асноўныя:

• Астэацыты — спелыя касцявыя клеткі, функцыя якіх — абмен рэчываў у касці.
• Астэабласты — ажыцяўляюць сінтэз бялкоў, утварэнне касцявой тканкі, адкладанне салей кальцыя.
• Астэакласты — макрафаг (манацыт косткі), які рассмоктвае старую касцявую тканку.

 

Міжклетачнае рэчыва:

• Ассеін
• Ассеамукоід

 

• Трубчастыя косці (os longum) - маюць агульны план будовы, у іх адрозніваюць цела з касцевамазгавой паражнінай унутры (дыяфіз) і два канца (эпіфізы); цыліндрычнай або трохграннай формы; даўжыня пераважае над шырынёй; звонку трубчастая косць пакрыта злучальнатканкавым пластом надкосніцы. Выконваюць усе 3 функцыі шкілета (апора, ахова і рух).
  • доўгія ці біэпіфізарныя косці (сцегнавая, косці галёнкі, плечавая, косці прадплечча);
  • кароткія ці монаэпіфізарныя косці (Косці пасці і плюсны, фалангі пальцаў).
• Губчатыя - ўтвораны пераважна губчатым рэчывам, акружаным тонкім пластом кампактныга; спалучаюць трываласць і кампактнасць з абмежаванай рухомасцю; шырыня губчатых костак прыблізна роўная іх даўжыні:
  • доўгія (рэбры і грудзіна);
  • кароткія (косці запясця і перадплюсны). Сюды ўваходзяці і змешаныя косці (пазванкі, крыж)
  • Сесамавідныя косці - падобныя на сесамовые збожжа расліны кунжут, адкуль і адбываецца іх назва (надколенник, гороховидная костка, сесамовидные косткі пальцаў рукі і ногі). Размешчаны ў тоўшчы сухажылляў каля суставаў і звычайна ляжаць на паверхні іншых костак. Іх функцыі - дапаможныя прыстасаванні для працы цягліц, удзельнічаюць ва ўтварэнні суставаў і спрыяюць рухам у іх; развіццё - эндохондральное ў тоўшчы сухажылляў. З косткамі шкілета непасрэдна не звязаны.
• Плоскія косці (os planum) - ўтвораны двума добра развітымі кампактнымі вонкавымі пласцінкамі, паміж якімі размяшчаецца губчатае рэчыва:
  • косткі даху чэрапа (лобная і цемянныя). Выконваюць пераважна ахоўную функцыю. Яны пабудаваныя з 2 тонкіх пласцінак кампактнага рэчыва, паміж якімі знаходзіцца дзіплоэ - губчатае рэчыва, якое змяшчае каналы для веню. Гэтыя косткі развіваюцца на аснове злучальнай тканіны (покрыўныя косткі);
  • косці паясоў ( косці паясоў верхніх і ніжніх канечнасцяў - тазавая косткі і лапаткі,).
• Змешаныя косці (os irregulare)- маюць складаную форму і складаюцца з частак, розных па функцыях, форме і паходжанні; з-за складанай структуры змешаныя косткі нельга аднесці да іншых тыпах костак: трубчастым, губчатым, плоскім (грудной пазванок, мае цела, дугу і атожылкі; косткі падставы чэрапа складаюцца з цела і лускі). Да змяшаных касцей можна аднесці і ключыцу, якая развіваецца часткай эндэсмальна, часткай эндахандральна.
  • Пнеўматычныя косці ці паветраносныя (os pneumaticum) - маюць запоўненую паветрам паражніну, сценка якой выслана слізістай абалонкай. Да гэтага класа костак адносяцца наступныя 7(сем) касцей чэрапа: лобная, клінаватая, рашэцістая, дзве верхніх сківіцы і дзве скроневыя.

Ўнутраныя паражніны косткі ўтрымліваюць мяккую, далікатную, багатую клеткамі і забяспечаную крывяноснымі сасудамі масу, званую касцявым мозгам (у птушак частка паражніны напоўнены паветрам). Адрозніваюць тры яго функцыяналныя станы: слізісты (желацінозны), чырвоны (або часта - міелоідны), і жоўты ці тлушчавы (найбольш распаўсюджаны). Асноўную форму складае чырвоны касцяны мозг, у ім назіраецца пяшчотная злучальна-тканая аснова, багатая сасудамі, вельмі падобныя на лейкацыты касцёвамазгавога або лімфатычныя клеткі, клеткі, афарбаваныя гемаглабінам і, якія лічацца пераходнымі да чырвоных крывяных цельцаў, бясколерныя клеткі, якія змяшчаюць ўнутры чырвоныя шарыкі, і шмат'ядравыя буйныя («гіганцкія») клеткі, так званыя міэлапласты.

 

Чырвоны (дзейны) касцявы мозг - гэта міелоідная тканка, якая, як і лімфоідная, складаецца з двух асноўных кампанентаў: страмальнага - строма, якая служыць мікраатачэннем для гемапаэтычных (крывятворных) клетак, і гемальнага - форменныя элементы крыві на розных стадыях развіцця.

Сторма ўтворана ратыкулярнай тканкай, асцеагеннымі, тучнымі, тлушчавымі, адвентіціальнымі, эндателіяльнымі клеткамі і міжклетачным рэчывам.

Жоўты (нядзейны) касцявы мозг - гэта тлушчавая тканка а з асобнымі астраўкамі (стромай) ратыкулярнай тканкі. Ён знаходзіцца ў касцёвамазговых каналах трубчастых костак і ў частках ячээк губчатага рэчыва касцей, у якіх замяшчае міелоідную тканку губчатага рэчыва. У дзяцей яшчэ няма жоутага касцявога мозгу, але ен паступова замяшчае чырвоны пасля надыходу 4 гадоў і заканчвае замяшчэнне ажно ў 12-18-гадовым узросце.

Слізісты касцяны мозг - халадцападобная, слізістая, бедная на клеткі кансістэнцыя. Ён утвараецца у чарапных і тварных касцях, якія развіваюцца.

Пры адкладзе ў страмальны кампанент асновы тлушчу і памяншэнні колькасці міелоідных элементаў чырвоны мозг пераходзіць у жоўты, а пры знікненні тлушчу і міелоідных элементаў ён набліжаецца да слізістага.

Касцяны мозг не мае нічога агульнага з галаўным і спінным мозгам. Ён не адносіцца да нервовай сістэмы і не мае нейронаў.

Касцяны мозг з'яўляецца найважнейшым крывятворных органам (гл. гемапоэз)

Сіндэсмалогія — вучэнне аб злучэннях касцей.

 

• Нерухомае (бесперарыўная) — забяспечвае трываласць злучэння і выконвае ахоўную і апорную функцыю. Гэта швы чэрапа і інш.
• Паўрухомае (паўперарыўнае) — дзейнічае як амартызатар, змякчае штуршкі і страсенні. Гэта храстковыя дыскі, якія звязваюць пазванкі.
• Рухомае (перарыўнае/сустаў) — ажыццяўляе рух касцей у розных плоскасцях.

• Шкілет
• Пералом косці
• Астэахандроз
• Астэапароз
• Астэапатыя
• Астэаміэліт
• Прэцыпітат кармавы — мінеральны падкорм, якая атрымліваецца з касцей