Бэніта Мусаліні: італьянскі палітык, фашысцкі дыктатар

Адзін з найбольш вядомых дыктатараў XX стагодзьдзя. Вынаходнік тэрміну «фашызм».

Бэніта Мусаліні
40-ы прэм’ер-міністар Італіі
31 кастрычніка 1922 — 24 сьнежня 1925
Папярэднік:	Люіджы Факто
Наступнік:	сам, як прэм’ер-міністар
Першы кіраўнік ураду каралеўства Італіі
24 сьнежня 1925 — 26 ліпеня 1943
Папярэднік:	сам, як прэм’ер-міністар
Наступнік:	Пэтра Бадольліё
Кіраўнік Італьянскай сацыялістычнай рэспублікі
25 верасьня 1943 — 25 красавіка 1945
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	29 ліпеня 1883(1883-07-29)[…] Прэдапіё
Памёр:	28 красавіка 1945(1945-04-28)[…] (61 год) Джуліна-дзі-Мэдзагра
Партыя:	Італьянская сацыялістычная партыя, Нацыянальная фашысцкая партыя
Сужэнец:	Ракель Мусаліні
Дзеці:	Бэніта Альбіна Мусаліні Эда Мусаліні Ганна Марыя Мусаліні Віторыё Мусаліні Бруна Мусаліні Рамана Мусаліні
Бацька:	Алясандра Мусаліні
Маці:	Роза Мальтоні
Адукацыя:	Лязанскі ўнівэрсытэт[d] (1904)
Узнагароды:	Collar of the Imperial Order of the Red Arrows[d] (1937) Мальтыйскі ордэн ганаровы доктар Лазанскага ўніверсітэта[d] (1937) мэдаль Гётэ за мастацтва і навуку[d] (1932)
Бэніта Мусаліні ў Вікісховішчы

Мусаліні нарадзіўся 29 ліпеня 1883 году ў вёсцы Прэдапіё ў рэгіёне Эмілія-Раманьня. Мусаліні захапіўся сацыялістычнымі ідэямі й рэдагаваў некалькі пэрыядычных выданьняў. Ён стаў даволі вядомым журналістам, аднак хутка ўвайшоў у канфлікт з кіраўніцтвам Сацыялістычнай партыі. З пачаткам Першай сусьветнай вайны Італія засталася нэўтральнай, і сацыялісты заклікалі ўрад весьці мірную палітыку. Аднак Мусаліні, які быў галоўным рэдактарам газэты «Avanti!» (Наперад!), актыўна выказваўся за ўваход Італіі ў вайну. З-за гэтага ён быў выключаны з партыі. Бэніта пачынае друкаваць газэту «Del poppolo d’Italia» (Народ Італіі). У 1915 годзе Мусаліні прызваны ў армію.

У 1919 годзе Бэніта стварае Італьянскі зьвяз барацьбы («Fasci italiani di combattimento»), які ў 1921 годзе пераўтвараецца ў Нацыянальную фашысцкую партыю. У кастрычніку 1922 году ва ўмовах крызы дзяржаўных інстытутаў улады НФП ажыцьцяўляе «марш на Рым», і кароль Віктар Эмануіл III прызначае Мусаліні на пасаду прэм’ер-міністра. У той жа час, толькі з канца 1920-х, калі быў усталяваны таталітарны рэжым, магчыма называць Мусаліні дыктатарам.

У 1924 годзе выйшлі пастановы па абмежаваньню свабоды прэсы. У 1926 годзе Мусаліні атрымаў права выдаваць законы без кансультацыяў з парлямэнтам. Вельмі хутка Бэніта становіцца фактычна адзіным чалавекам, адказным за выканаўчую і заканадаўчую ўладу. У 1929 годзе прайшлі выбары па новым заканадаўстве, і ўсе месцы ў парлямэньце атрымалі фашысцкія функцыянэры.

Падчас ягонай дыктатуры праводзіліся пераўтварэньні ў розных сфэрах жыцьця. Курс італьянскай ліры быў паменшаны на карысьць кампаніяў-экспарцёраў, прафзьвязы падпарадкоўваліся дзяржаве, адбываліся спробы індустрыялізацыі поўдня Італіі. Мусаліні бачыў сябе спадчыньнікам старажытнарымскіх імпэратараў і актыўна выкарыстоўваў старажытнарымскую тэрміналёгію й вобразы дзеля падкрэсьленьня гэтага. Таксама Бэніта захапляўся спортам і прапагандаваў здаровы лад жыцьця.

Даволі цесныя сувязі зьвязвалі Мусаліні з Адольфам Гітлерам, аднак Бэніта не захапляўся расавымі ідэямі й антысэмітызмам нацыянал-сацыялістаў і першапачаткова лічыў менавіта сябе лідэрам у параўнаньні з Гітлерам. Мусаліні, аднак, крытычна ставіўся да аншлюса Аўстрыі Нямеччынай, таму што Аўстрыя служыла буфэрам паміж Італіяй і Нямеччынай.

У 1935 годзе Мусаліні пачынае вайну ў Этыёпіі з мэтай зрабіць яе калёніяй Італіі . У час грамадзянскай вайны ў Гішпаніі Мусаліні дапамагае Франсіска Франка, адправіўшы шмат зброі й некалькі дывізій для барацьбы супраць рэспубліканцаў. 6 лістапада 1937 году Бэніта далучаецца да Антыкамінтэрнаўскага пакту, а 11 сьнежня Італія выходзіць зь Лігі народаў. 30 верасьня 1938 году Мусаліні падпісвае Мюнхэнскае пагадненьне аб перадачы Судэцкай вобласьці ад Чэхаславаччыны да Нямеччыны. У 1939 годзе Бэніта захапіў Альбанію, а ў 1940 годзе пачаў інтэрвенцыю ў Грэцыю, падчас якой італьянская армія была спынена грэцкай арміяй, і толькі з дапамогай Нямеччыны ў 1941 годзе была дасягнута перамога. Італьянская армія няўдала дзейнічала і ў Афрыцы. 24 ліпеня 1943 году частка фашысцкіх лідэраў патрабавала ад Мусаліні скласьці паўнамоцтвы. Ён быў арыштаваны, аднак хутка яго вызвалілі ў выніку нямецкай спэцапэрацыі пад кіраўніцтвам Ота Скарцэні. Мусаліні быў пастаўлены на чале марыянэткавай Італьянскай Сацыяльнай Рэспублікі (так званая «Рэспубліка Сала»).

У красавіку 1945 году Бэніта быў схоплены італьянскімі партызанамі з Камітэту Нацыянальнага Вызваленьня і расстраляны 28 красавіка на загад камуністычнай фракцыі ў КНВ. Ягонае цела было павешана дагары нагамі, а потым закапана ў могільніку для бедных. У 1946 годзе нэафашысты выкапалі труп Мусаліні й перазахавалі яго ў Прэдапіё, побач зь сям’ёй.

 

• Ігар Бястужаў. «Бэніта Мусаліні й ягоная дзяржава»  (рас.)
• Успаміны Вальтэра Адызіё аб сьмерці Мусаліні  (рас.)
• Tea with Mussolini на IMDB  (ням.)
• Mussolini and I на IMDB  (ням.)
• Mussolini: The Untold Story на IMDB  (ням.)
• Mussolini: Ultimo atto на IMDB  (ням.)