Армія Абароны Нагорна-Карабаскай Рэспублікі

	Армія абароны Нагорна-Карабаскай Рэспублікі
	ԼՂՀ պաշտպանության բանակ
	; Эмблема Арміі абароны НКР
Дата заснаваньня	9 траўня 1992
Дата роспуску	20 верасьня 2023
Штаб-кватэра	Ханкендзі
Камандаваньне
Прэзыдэнт	Бако Саакян
Міністар абароны	Лявон Мнацакаян
Вайсковыя сілы
Прызыўны ўзрост	18 гадоў
Занятыя ў войску	18—20 тысячаў
Запас	80—100 тысячаў
Фінансавыя зьвесткі
Бюджэт	50 млн дал. ЗША
Прамысловасьць
Замежныя пастаўшчыкі	Армэнія
Дататковыя зьвесткі
Гісторыя	Карабаская вайна

Колькасьць Арміі абароны НКР ацэньваецца ў 18—20 тыс. жаўнераў і афіцэраў, мабілізацыйны рэзэрв — 20—30 тыс. У яе склад уваходзяць мотапяхотныя, танкавыя, артылерыйскія часткі й падрозьдзелы й сілы СПА. У 2002 годзе вайсковы бюджэт НКР складаў каля 20 % ад СУП.

У 2007 годзе, на 1000 чалавек, што пражывалі ў НКР прыходзілася 65 вайскоўцаў, што перавышае аналяґічныя паказчыкі ўсіх краінах Каўказу. Узброеныя сілы ў непрызнанай рэспубліцы разглядаюцца як інстытут, што забясьпечвае стабільную працу, і шматлікія сем’і залежаць ад атрыманай за яе аплаты.

Асноўныя бітвы

Асноўны артыкул: Карабаская вайна

Штурм Шушы (8—9 траўня 1992)
Адкрыцьцё Лячынскага калідора між Рэспублікаю Армэнія й Нагорным Карабахам (1992)
Абарона Мартакэртскага фронту (1992—94)

Гісторыя

Стваральнікамі Арміі аховы НКР сталі Самвэл Бабаян («Іжо», камандуючы арміяю НКР да 1999 р.), ґенэрал Хрыстафар Іванян і шэраг іншых савецкіх афіцэраў — палкоўнік Анатоль Зіневіч, палкоўнік Аркадзь Тэр-Тадэвасян, маёр Сэйран Аганян, а таксама Сэрж Саргсян (в. а. міністра абароны Нагорна-Карабаскае Рэспублікі з 1992 па жнівень 1993), Вазгэн Саргсян (міністар абароны Армэніі ў 1992—93, дзяржаўны міністар, в. а. міністра абароны ў 1993—95, прэм’ер-міністар Армэніі ў 1998—99), Мантэ Мелканян («Аво», кіраўнік абароны ў Мартунінскім раёне). Кіраўніком вайсковага атрада, у жніўні 1992 року які стаў старшынём дзяржаўнага камітэту абароны быў Робэрт Качаран.

Сярод арґанізатараў першых апалчэнскіх атрадаў былі Разьмік Пэтрасян, Мурад Пэтрасян, Аркадзь Карапэцян, Самвэл Ахаян і інш.

Да сярэдзіны 1990-х Карабаская армія самааховы складалася ў асноўным з карабахскіх або азэрбайджанскіх армянаў, а таксама добраахвотнікаў з Армэніі. Тады высокі адсотак ўзбраеньня арміі НКР складала ўзбраеньне, захопленае ў азэрбайджанскіх, альбо рэшткі ад савецкіх войскаў. Значная колькасьць зброі й матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня паступілі з Армэніі, часта за кошт рэґулярнае арміі. Да 1994 карабахская армія самааховы стварыла інфраструктуру, якая ўключае казармы, трэніравальныя цэнтры, рамонтныя базы. Паразы, якія армяне нанесьлі Азэрбайджану ў 1993 годзе, былі аднесеныя экспертамі ў асноўным на кошт сілаў самааховы, хаця рэґулярныя армянскія войскі таксама ўдзельнічалі.

У войску Нагорнага Карабаха служаць усе мужчыны рэспублікі. Для таго, каб стаць чыноўнікам неабходна адслужыць два ркоу ў шэрагах узброеных сілаў НКР.

З 2015 р. кіраўніком Міністэрства абароны НКР зьяўляецца ґенэрал-лейтэнант Лявон Мнацаканян. У 2007—2015 гэтую пасаду займаў Моўсэс Акапян

Тэхніка і ўзбраеньне

Армія аховы НКР цесна зьвязаная з Узброенымі сіламі Армэніі, якія дапамагаюць узбраеньнем і вайсковым рыштункам. Афіцэры з Армэніі ўдзельнічаюць у падрыхтоўцы вайскоўцаў Арміі НКР, хаця кіраўніцтва Армэніі заяўляе аб тым, што ў Нагорным Карабахе і вакол яго няма ніводнага прадстаўніка ўзброеных сілаў Армэніі. Па наяўных адзнаках, больш за палову асабістага складу Арміі аховы НКР — жыхары Армэніі. На тэрыторыі Нагорнага Карабаху разьмешчаная вайсковая частка № 33651 Арміі Армэніі.

Маюцца наступныя адзнакі тэхнікі Арміі аховы НКР (некаторае ўзбраеньне, пералічанае ніжэй, можа належыць да ЎС Армэніі):

Тып	Вытворчасьць	Прызначэньне	Колькасьць	Нататкі
Танкі
Т-72	СССР	Асноўны баявы танк	200-300	Па другіх дадзеных 371
Т-55	СССР	Сярэдні танк	200-300
БМП, БВМ і БТР
БМП-1	СССР	Баявая машына пяхоты	80
БМП-2	СССР	Баявая машына пяхоты	153	Ад 256 да 324
БРМ-1К	СССР	Баявая выведчая машына	5
БРДМ-2	СССР	Баявая выведчая машына
БТР-70	СССР	Бронетранспартэр	9
БТР-80	СССР	Бронетранспартэр
БТС-4	СССР	Браняваны цягач
РСЗА
WM-80	Кітай	273-мм РСЗА
БМ-21 «Град»	СССР	122-мм РСЗА	44
Артылерыйскія сыстэмы
2С1 «Гвазьдзік»	СССР	122 мм САУ	12
2С3 «Акацыя»	СССР	152 мм САУ	12
2А36 «Гіяцынт-Б»	СССР	152 мм САУ	~50 ад.	Па другіх дадзеных 99
Д-20	СССР	152 мм гармата-гаўбіца	~50 ед.
Д-30	СССР	122 мм гармата-гаўбіца	да 100 ад.	Па другіх дадзеных 102
МЛ-20	СССР	152 мм гармата-гаўбіца	53
М-120	СССР	120-мм палкавы мінамёт
М74/75	СФРЮ	лёгкі мінамёт
Супрацьтанкавае ўзбраеньне
СПГ-9	СССР	Супрацьтанкавы ґранатамёт (станковы)
РСГ-7	СССР	Ручны супрацьтанкавы гранатамёт
«Штурм-С»	СССР	СТРК	ня менш за 6
«Конкурс»	СССР	СТРК	ня менш за 6
Тактычныя ракетныя комплексы
9К72 «Эльбрус»	СССР	Апэратыўна-тактычны ракетный комплекс
Кропка — У	СССР	Апэратыўна-тактычны ракетный комплекс
Сыстэмы СПА
С-300	Расея	ЗРК далёкага дзеяньня
С-125/125М	СССР	ЗРК малага дзеяньня
Кола	СССР	ЗРК сярэдняе далёкасьці	15-18
Куб	СССР	ЗРК малой далёкасьці	адзін дывізіён
С-75	СССР	ЗРК малой далёкасьці
Аса	СССР	ЗРК бліжняга дзеяньня	ня менш за 6
Страла-10	СССР	ЗРК бліжгяга дзеяньня
ЗСУ-23-4	СССР	Зэнітная самаходная ўсталёўка	ня менш за 6
ЗУ-23-2/	СССР	Зэнітная ўсталёўка
Іголка−1	СССР	Пераносны зэнітны ракетны комплекс
Іголка	СССР	Пераносны зэнітны ракетны комплекс
Авіяцыя
Мі-24	СССР	Ударны гелікоптэр	5
Мі-8МТ	СССР	Шматмэтавы гелікоптэр	5

Глядзіце таксама

Карабаская вайна
Армянскія ўзброеныя атрады пэрыюду Карабаскай вайны

Крыніцы

^ ^а ^б Blandy C. W. Азэрбайджан: Ці Вайна За Нагорны Карабах Ёсьць Рэалістычным Варыянтам? Ґрупа Па Прагрэсіўнаму Дасьледваньню й Адзнацы. Сэрыі Каўказу 08/17 = Azerbaijan: Is War Over Nagornyy Karabakh a Realistic Option? Advanced Research and Assessment Group. Caucasus Series 08/17. — Defence Academy of the United Kingdom, 2008. — С. 16. — ISBN 978-1-905962-49-5

^ Third section partial decision as to the admissibility of Applications nos. 36894/04 by Arayik Zalyan and 3521/07 by Razmik Sargsyan and Musa Serobyan against Armenia(недаступная спасылка)

^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч ^ш ^э ^ю Аляксандар Храмчыхін Форпост с вопросами // Военно-промышленный курьер : Ґазэта. — 2016. — № 9(624).

^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё Карабах воюет советским // Газета.ру. — 2016.

^ Schmidt H.-J. Military Confidence Building and Arms Control in Unresolved Territorial Conflicts // PRIF Reports No 89. Frankfurt am Main, 2009. P. 12.

^ ^а ^б ^в ^г ^д International Institute for Strategic Studies Вайсковы балянс 2004-2005 = The Military Balance 2004-2005. — 104 edition (October 31, 2005). — Routledge. — С. 82. — 368 с. — ISBN 978-0-198566-22-9

^ [[#CITEREFМартиросян, 2006{{{год}}}|{{{аўтар}}} {{{год}}}]].

^ ^а ^б Аляксей Рам Разведка дракой // Военно-промышленный курьер : ґазэта. — 2016. — № 14(629).

^ Карабахская ловушка / СНГ / Независимая газета

Літаратура

Karl R. DeRouen, Uk Heo Civil Wars of the World: Major Conflicts since World War II. — Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. — Т. 1. — С. 151. — ISBN 9781851099191
C. W. Blandy Azerbaijan: Is War Over Nagornyy Karabakh a Realistic Option? Advanced Research and Assessment Group. Caucasus Series 08/17. — Defence Academy of the United Kingdom, 2008. — С. 16. — ISBN 978-1-905962-49-5
International Institute for Strategic Studies The Military Balance 2004-2005. — 104 edition (October 31, 2005). — Routledge. — С. 82. — ISBN 978-0-198566-22-9
Георгиев Владимир (2002-08-19) Карабах готов постоять за себя. Независимое военное обозрение. Архіўная копія ад 2012-10-19 г.
Одноколенко Олег (22 октября 2002) Армия советского типа. Вынікі. Архіўная копія ад 2012-10-19 г.
Мартиросян Самвел (2006-дек-21) Милитаризация Южного Кавказа Праверана 2009-12-14 г. Архіўная копія ад 2012-03-20 г.
Циганок А. Д. (2007-02-09) Пороховая бочка Евразии. Незалежны вайсковы агляд. Архіўная копія ад 2012-10-19 г.
Литовкин Виктор (2010-12-03) Окопная армия Нагорного Карабаха. Незалежны вайсковы агляд. Архіўная копія ад 2012-10-19 г.

Вонкавыя спасылкі

This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Армія абароны Нагорна-Карабаскай Рэспублікі, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.