Алег Латышонак: беларуска-польскі гісторык

27 траўня 1957, Эльблёнг, ПНР) — беларускі і польскі гісторык, доктар гістарычных навук, старшыня Беларускага гістарычнага таварыства ў Польшчы.

Алег Латышонак
па-польску: Oleg Łatyszonek
Дата нараджэньня	27 траўня 1957(1957-05-27) (66 гадоў)
Месца нараджэньня	Эльблёнг, Вармінска-Мазурскае ваяводзтва, Польшча
Месца вучобы	Ягелонскі ўнівэрсытэт
Занятак	навуковец, гісторык, прафэсар унівэрсытэту
Навуковая сфэра	гісторыя беларусаў і Беларусі
Месца працы	Кракаўскі гістарычны музэй[d] Музэй Войска[d] Ніва Беларускае Радыё Рацыя Беластоцкі ўнівэрсытэт[d]
Вядомы як	гісторык беларусаў у Польшчы, гісторык Беларусі
Навуковая ступень	доктар гістарычных навук[d] і доктарская ступень[d] (26 сакавіка 1996)
Узнагароды
Подпіс

Нарадзіўся ў сям’і беларускіх інтэлігентаў. Бацька — Юры, выхадзец з-пад Шаркоўшчыны на Віленшчыне (цяпер Віцебская вобласьць). Маці — Вера (з роду Стоцкіх) з наднарваўскай вёскі Лука на Беласточчыне.

У 1965 року сям’я Латышонкаў пераехала ў Беласток «да сваіх». Тут Алег скончыў школу і ліцэй, дзе быў адным з заснавальнікаў скаўцкай воднай дружыны «Чаму б не» ды аўтарам яе назову.

У 1980 року скончыў гістарычна-філязафічны факультэт Ягелонскага ўнівэрсытэту ў Кракаве. Вярнуўшыся ў Беласток, працаваў настаўнікам гісторыі ў сельскагаспадарчым мэханічным тэхнікуме ў Супрасьлі.

У 1982 року аршытаваны за дзейнасьць у падпольным руху «Салідарнасьць». Восем месяцаў правёў пад арыштам. Па вызваленьні выехаў у Кракаў, дзе працаваў у Гістарычным музэі і ў Інстытуце дасьледаваньня Палёніі (польскага зямляцтва) Ягелонскага ўнівэрсытэту.

У канцы 80-х далучыўся да беларускага студэнцкага руху. Быў адным з заснавальнікаў беларускага рокавага фэсту «Басовішча» і аўтарам яго назвы. Сябра-заснавальнік нефармальнага Беларускага клюбу, які займаўся падрыхтоўкай да палітычнай дзейнасьці апазыцыйнай беларускай эліты.

У 1991 року вярнуўся ў Беласток і распачаў працу ў Музэі войска, адначасова ведучы актыўную грамадзка-палітычную дзейнасьць. У 1992—1994 роках старшыня Галоўнай рады Беларускага дэмакратычнага аб’яднаньня, адзінай партыі нацыянальнай меншасьці ў Польшчы. У 1993—1997 роках працаваў журналістам тыднёвіка «Ніва».

З 1995 — сябра Ўправы Беларускага саюза ў Рэспубліцы Польшча. З 1996 року — старшыня Беларускага гістарычнага таварыства, сябра Ўсходнеславянскай камісіі Польскай акадэміі ўменьня і Камісіі славянскіх дасьледаваньняў Камітэту гістарычных навук Польскай акадэміі навук. З 1997 намесьнік старшыні Цэнтру грамадзянскай адукацыі Польшча-Беларусь. У 1998 годзе сустваральнік беларускага радыё «Рацыя».

У 1996 абараніў кандыдацкую дысэртацыю ва ўнівэрсытэце імя Мікалая Капэрніка ў Торуні («Беларускія вайсковыя фармаваньні 1917—1923»). З 1997 року — выклачык катэдры беларускай культуры Беластоцкага ўнівэрсытэту.

У 2007 ва ўнівэрсытэце імя Мікалая Каперніка ў Торуні абараніў доктарскую працу «Ад русінаў белых да беларусаў. Вытокі беларускай нацыянальнай ідэі». У 2008 року перавёўся на катэдру міжнародных зносінаў у Інстытуце гісторыі Беластоцкага ўнівэрсытэту.

Разам зь Яўгенам Мірановічам напісаў падручнік «Гісторыя Беларусі ад паловы XVIII да канца XX стагодзьдзя».

У красавіку 2007 року ў Беластоку выйшла яго чарговая кніга «Ад белых русаў да беларусаў», прысьвечаная паўставаньню беларускай народнай тоеснасьці.

У 2008 року ўбачыў сьвет першы том збору яго твораў на беларускай мове «Жаўнеры БНР».

У 2009 року ў Вільні выдаў кнігу «Нацыянальнасьць — Беларус». Кніга прысьвечаная пытаньням этнагенэзу беларусаў.

Асноўны артыкул: Летувізацыя

Сьцьвярджае, што вялікія князі літоўскія былі чужымі для беларусаў «карэннымі летувісамі». Не падаючы ніякіх какрэтных сьведчаньняў на карысьць летувіскай ідэнтычнасьці Вітаўта, Альгерда і Міндоўга, заяўляе, што адмаўленьне іх летувіскасьці — «гэта не сур'ёзна».

Заяўляе, што лічыць ліцьвінаў («гэтых літоўцаў і палякаў, якія змагаліся за свае краіны, за свой народ») беларусамі — «гэта зладзейства» і што «разумее летувісаў, якія абураюцца, калі ў іх нахабна крадуць карэнных летувісаў».

Узнагароджаны, сярод іншага, Кавалерскім крыжам ордэна Адраджэньня Польшчы (2008) і Мэдалём да стагодзьдзя БНР (2018).

• А. Латышонак. «Штурм Рэчыцы войскамі генерала Станіслава Булак-Балаховіча ў лістападзе 1920 году»  (бел.)
• А. Латышонак. Аб дні незалежнасьці Польшчы  (бел.)
• https://web.archive.org/web/20160305005732/http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_71919.pdf
• Алег Латышонак на сайте «Беларускія аўтары»  (бел.)