A Plebia Amariella

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

A plebia amariella
Información cheneral
Autor	Julio Llamazares
Chenero literario	Novela
Versión orichinal en castellano
Títol orichinal	La lluvia amarilla
País	Espanya
Calendata de publicación	1988
ISBN	ISBN 84-322-0804-3
Traducción ta l'aragonés
Traductor	Chesús Casaus
Editorial	Gara d'Edizions
Ciudat	Zaragoza
País	Aragón
Calendata de publicación	1998
Formato	Pocha (11 x 18)
Pachinas	160
ISBN	ISBN 84-8094-008-5

Ye o monologo d'o zaguer habitant d'un lugar albandonato d'o Sobrepuerto, en o Pireneu aragonés; Ainielle (actualment, en o municipio de Biescas).

En aragonés fue publicata en 1998 por Gara d'Edizions y traducita por Chesús Casaus.

A novela narra, en clau de Flashback u retrospectiva y a modo de monologo, a trachectoria vital d'o protagonista Andrés, amo y zaguer habitant d'a imachinaria Casa Sosas. Tanto a casa como o protagonista, como tamién a resta de casas y personas que amaneixen en a novela son imachinarias y nunca no han existiu, y nomás Ainielle, a suya cheografía urbana y tamién a cheografía natural y os paisaches que l'arredolan son verdaders.

A historia se centra en a soledat que experimenta Andrés, o zaguer habitant d'Ainielle, cuan queda solo en o lugar con su muller Sabina y a canya de casa, y muit especialement en cómo ixa soledat s'accentua dimpués de que a muller se suicide, afurcando-se en o molino, a os pocos meses de que os atros zaguers habitants hesen marchau de lugar.

O libro recreya l'atmosfera poetica y claustrofobica d'o mundo que, a boniquet, se va amortando a-debant d'os uellos d'o protagonista, que bien luego deixa de poder mantener as construccions d'o lugar y as carreras, y principia a trazar firmes analochías entre a decrepitut que adube o lugar y a d'o suyo propio cuerpo. En o transcurso d'a historia, o lector dubda entre o que ye realidat y o que ye imachinau (allucinau) por o protagonista, en un abocar-se a la locura que le avanza día par d'atro. Os delirios d'Andrés van fendo-se mas fuertes y patents a mesura que avanza o tiempo, tiempo d'o cual o lector en pierde a noción (con buena traza d'o narrador), pero que cubren uns 10 anyos d'a vida solitaria de l'habitant de Casa Sosas.

Andrés de Sosas racuenta, a-sobén en desorden cronolochico, diferents escaicimientos d'a suya vida pasada: antes de la despoblación d'Ainielle y en a suya cobentut (as menos vegadas), y dimpuesas, cuan tot ye vuedo y a vechetación conquere o que enantes estió de l'Hombre. Tamién a cruda realidat familiar d'un hombre solo: a muerte d'a filla de malotía a os 4 anyos, o fillo gran que nunca tornó d'a Guerra Civil, a decepción enquistada con o mediano, que decide marchar a la Emigración y no seguir con a casa, a muller deprimida que se suicidó... Os pantasmas acuden y le dispiertan en a nueit, le sacan a vida, y mesmo le'n dan tamién, y alimentan os delirios y alcordanzas que un día (él lo sabe bien) l'han de rematar.

O enreligamiento recurrent d'entre o marco fisico (as enrunas y o lugar) y o propio cuerpo d'o protagonista, que tan bien invoca l'autor, arriban a o suyo zénit en o principio (que tamién ye o final) d'a obra, a-on que, en morindo-ie, Andrés s'ha convertiu en Ainielle y Ainielle en Andrés, que por as suyas finestras y puertas vei plegar a partida d'hombres que, muito dimpués d'haber deixau a vida y cuan ye de raso masiau tarde, vienen por fin a trobar as suyas restas mortals y dar-les sepultura.

O nombre d'a obra dimana d'as fuellas de chopo en agüerro que, arrocegadas por a plevia, cayen contra la finestra d'o molino d'Ainielle (debaixo de lugar, en o barranco), a-on que Andrés s'amagaba cuan no quereba despedir-se d'os vecinos que emigraban, y a on-que se le i suicidó Sabina, su muller. Una veilada en a cual no se gosa dormir, Andrés a pasa en o molino, y tot veyendo cayer as fuellas plenas d'augua contra la ventaneta, decide que aquella plevia ye «amariella».

L'agüerro, y por extensión a suya color amariella caracteristica, se torna de facto una alegoría d'a decadencia y d'a tristura, y arriba dica a estar o «tinte» d'a obsesión d'Andrés bellas escenas mas t'adebant.

A novela fue publicada la primer vegada en 1988 y se tornó rapedament a novela mas vendida de l'autor, a cual encara en ye. En o entorno literario d'as zaguerías d'os 80, a-on que dominaba a literatura urbana y a influencia de «La Movida», fue una sorpresa tanto ta l'autor, Julio Llamazares, como ta lo suyo editor, pus denguno s'esperaba o exito que tuvo una historia fundamentalment rural.

Un efecto colateral d'ixe exito, que mesmo l'autor ha confesau que nian se podeba esperar, fue o redescubrimiento a la Opinión Publica d'os despoblaus y os nuclios de población perdius d'a Montanya, que ta buena cosa de chent heban estau una realidat oculta dica o inte. En o caso concreto d'Ainielle, a lectura d'o libro fizo dispertar o intrés de muitos caminants afeccionaus, que comenzón a puyar-ie cada vegada en un numero mas gran ta vesitar o particular escenario d'a obra de Llamazares, tornando-se o que Enrique Satué (autor d'o libro Ainielle, la memoria amarilla, director d'o Museu de Sarrablo y descendient d'o lugar) ha dau en clamar l'«atra plevia amariella», a d'as personas que por un motivo u unatro se deixan u s'han deixau cayer por o nuclio.

O caso ye que Ainielle, gracias a o libro de Llamazares, s'ha convertiu en un d'os despoblaus mas famosos d'Espanya, y ha estau mientres sobre tot a decada de 1990 o foco de peregrinación de mas caminants y excursionistas que garra atro. Ista «atra plevia amariella», que diz Satué, ha comportau actuacions espontanias, bienintencionadas u no, y descoordinadas, de bels vesitants. Os uns, que han desbrozau aleatoriament puestos d'o lugar, atros deixando exprisions y notetas y, en o pior d'os casos, basura y encara bella pintada (graffitti) en os muros de piedra.

• (an) (es) Vidio sobre una fleca d'o libro, por "La Casa de Zitas"