Os pantasmas u fantasmas (d'o griego φαντασμα, aparición, a traviés d'o latín phantasma) u totons son, en a mitolochía popular de muitas culturas, espritos u almas desencarnatas que se manifiestan entre os vivos de manera perceptible (por eixemplo, prenendo una apariencia visible, producindo sonitos u olors u desplazando obchectos).
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
A creyencia en pantasmas, testimoniata dende os primers textos escritos sumerios y echipcianos, se troba estendillata en cuantas versions. Estudios recients endican que muitos occidentals creyen en pantasmas y en a vida dimpués d'a muerte.
En occident, os pantasmas se prexinan a sobén como almas en pena que no pueden trobar descanso dimpués d'a muerte y quedan ligatos entre o mundo d'os vivos y d'os muertos. A imposibilidat de trobar descanso responde a una faina que o difunto ha deixato pendient u inconclusa: asinas, puet tratar-se d'una victima que reclama venganza u d'un criminal que por bella razón (por eixemplo haber estato apedecato con simbolos sagratos) tien retrasato lo suyo ingreso en o purgatorio u infierno. Seguntes bellas confesions cristianas, os pantasmas habitan en o limbo, un puesto entre o cielo y o infierno, a on que i van as almas d'os ninos sin de baptizar.
En as civilizacions orientals (como a civilización chinesa) muita chent creye en a reencarnación. Os pantasmas son aquellas almas que no pueden estar 'reciclatas' porque han deixato bel quefer por rematar. Os exorcistas pueden aduyar a lo pantasma y reencarnar-lo u fer-lo desapareixer d'a existencia. En a creyencia chinesa, a mes de reencarnar, un pantasma puet tamién optar a la immortalidat, transformando-se en semidios, u puet ir a lo infierno y sufrir eternament. Puet, en zagueras, morir de nuevo y convertir-se en "pantasma d'un pantasma".
En a mayor parti d'as culturas, as aparicions de pantasmas son asociatas a una sensación de miedo. Bel teorico d'a Nueva Era racionalizan a creyencia tradicional afirmando que os pantasmas son cumulos d'enerchía negativa.
En tot Aragón son muit comuns as historias sobre pantasmas y castiellos u casas encantatas a on que viven pantasmas. Asinas por eixemplo se diz que en o castiello de Lobarre vive o pantasma de Donya Violant y en o castiello de Mont Aragón viven os pantasmas d'unos monches en l'antiga ilesia. Tamién en o castiello de Marcuello apareixen visions de guerrers pantasmas luitando.
Ta calmar a los muertos, mas que mas si han tenito una muerte violenta, ye tradición chitar pedretas en o mesmo puesto a on que morioron. Tamién, en atros puestos como Castanesa, se feban d'antis mas ofrendas de comida en as sepolturas como se documenta en o sieglo IX. Asinas existiba o "pan de muerto" u "pan d'almas" que se levaba ta la ilesia ta ofreixer-lo a los muertos.
T'aleixar a los pantasmas en Aragón se feban sonar as campanas en bella calendata especial y as chents saliban a los camins fendo sonar esquillas.
This article uses material from the Wikipedia Aragonés article Pantasma, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). O texto ye disponible baixo a Creative Commons Attribution/Share-Alike License; puede que sigan d'aplicación atros termins. Se veiga as Condicions d'uso ta más detalles. Wikipedia ye una marca rechistrada d'a Wiki Du học, una organización sin animo de lucro. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Aragonés (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.