Carles Puigdemont: Polìtico catalàn

Védde l'alfabêto fonètico internaçionâle." class="duhoc-lij IPA">[ˈkaɾləs ˌpudʒðəˈmon i ˌkazəməˈʒo] in catalàn, Amer, 29 dexénbre 1962) o l'è 'n polìtico e giornalìsta, tra-i ciù inportànti esponénti de l'indipendentìsmo catalàn, e, da-o 2019, un di ménbri do Parlaménto eoropêo ascì. Dòppo êse stæto o scìndico de Girona, o l'à ricovèrto a càrega de 130° Prescidénte da Catalògna da-o 2016 a-o 2017, quànde o l'è stæto solevòu da l'incàrego da-o govèrno spagnóllo aprêuvo a l'unilaterâle diciaraçión de indipendénsa da Catalògna de quéllo ànno. O l'è un di fondatoî da Crida Nacional per la República (CNxR), o càppo da coaliçión Junts per Catalunya (JuntsxCat) e o fondatô de l'òmònimo partîo.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

 

Dòppo i ànni de schêua a Amer e a Girona, o l'à incomensòu l'ativitæ de giornalìsta into 1982, scrivéndo pe vàrri giornâli locâli e diventàndo o caporedatô de El Punt. O l'è stæto o diretô de l'Agència Catalana de Notícies da-o 1999 a-o 2002 e da Câza da Coltûa de Girona da-o 2002 a-o 2004. I genitoî do Puigdemont êan za di sostegnitoî de l'indipendénsa da Catalògna e dónca lê o l'è intròu, ancón da zoêno, in contàtto co-a polìtica locâle, inscrivéndose into 1980 a-o partîo naçionalìsta Convergència Democràtica de Catalunya (CDC), o predecesô do Partit Demòcrata Europeu Català (PDeCAT). Into 2006, o l'à abondòu o giornalìsmo pe continoâ a sò cariêra polìtica, vegnìndo elètto into Conséggio Monicipâle de Girona into 2007 e diventàndo scìndico quàttro ànni dòppo. A-i 10 de zenâ do 2016, gràçie a 'n acòrdio tra-i Junts pel Sí (JxSí), 'n'aleànsa goidâ da-a CDC, e a Candidatura d'Unitat Popular (CUP), o l'è stæto elètto da-o Parlaménto catalàn cómme 130° Prescidénte do Govèrno da Catalògna.

A-i 6-7 de seténbre 2017, o l'à aprovòu de lézze pe consentî 'n referendum in sce l'indipendénsa, a tranxiçión giurìdica e a fondaçión de 'na Repùbrica, segóndo 'n quàddro giurìdico ch'o sostitoìsce a Costituçión spagnólla into câxo into quæ o referendum o l'avésse 'n éxito poxitîvo. A-i 1 d'òtôbre 2017 o l'è stæto dónca òrganizòu quésto referendum, scibén che a lézze catalànn-a a foîse stæta sospéiza da-a Córte costituçionâle spagnólla. A despêto da parçiâle serâ di séggi eletorâli e de l'ûzo ecescîvo da fòrsa da pàrte do Cuerpo Nacional de Policía e da Guardia Civil, do 43% di çitadìn catalén ch'o l'è anæto a votâ, o 92% o s'è esprèsso a favô de l'indipendénsa. O Parlaménto da Catalògna o l'à dónca diciaròu ofiçialménte a secesción a-i 27 do mæximo méize, fæto ch'o l'à portòu o govèrno spagnóllo a inpónn-e o sò contròllo dirètto da región, licençiàndo o Puigdemont e o gòverno catalàn. Sòn stæte dónca òrganizæ de nêuve eleçioîn pe sostitoî o parlaménto apénn-a desfòu e, a-i 30 d'òtôbre, sòn stæte prezentæ acûze de ribelión, incitaménto a-a rìvolta e ûzo inpròpio de fóndi pùblichi cóntra o Puigdemont e âtri ménbri do sò govèrno. Dónca, insémme a âtri polìtichi, o l'è scapòu in Bèlgio méntre o vegnîva emanòu 'n mandâto d’arèsto eoropêo pe lê e i sò conpàgni. A-e eleçioîn regionâli do 21 dexénbre 2017 o partîo do Puigdemont, Junts per Catalunya, o l'è arivòu segóndo, co-i secescionìsti che són ariêscîi a mantegnî 'na stréita magiorànsa di séggi, co-o 47,6 % di vôti. O Puigdemont o l'à dónca domandòu di nêuvi colòqui co-o prìmmo minìstro spagnóllo de l'época, Mariano Rajoy, ma quésti són stæti refuæ.

 

O Puigdemont o l'è restòu in Bèlgio pe evitâ l'arèsto into câxo o foîse retornòu in Spàgna, inte 'na scitoaçión ch'a l'è stæta definîa ségge cómme ezìlio, ezìlio àoto-inpòsto ò latitànsa. A-i 25 de màrso 2018 o l'è stæto arestòu in Germània da l'Autobahnpolizei, ò sæ a poliçîa outostradâle tedésca, in sciâ bâze do mandâto d’arèsto eoropêo into Land setentrionâle do Schleswig-Holstein. A ògni mòddo o l'è stæto però rilasciòu derê o pagaménto de 'na caoçión dæto che, segóndo l'âta córte do stâto, a no poéiva êse domandâ l'estradiçión pe "ribelión" zaché a definiçión de 'sto reâto chi a l'è do tùtto diferénte da quélla contegnûa inta lézze spagnólla. Into méntre, a-i 10 de lùggio, 'n giùdiçe do Tribunâ costituçionâle da Spàgna o l'à decîzo a sospensción do Puigdemont da-a càrega de deputòu do parlaménto catalàn. A-i 12 de lùggio 'na córte tedésca a l'à diciaròu che Puigdemont o poéiva êse estradòu in Spàgna sôlo pe ûzo inpròpio de fóndi pùblichi, ma no pe l'acûza ciù grâve de ribelión. O team legâle do polìtico catalàn o l'à a ògni mòddo dîto ch'o l'aviéiva fæto ricórso cóntra ògni decixón de estradiçión. Aprêuvo a-a decixón da córte tedésca, a-i 19 de lùggio 2018, a Spàgna a l'à revocòu i mandâti d’arèsto eoropêo vèrso tùtti i leader catalén in fûga ò in ezìlio. Inte eleçioîn do 2019 pe-o Parlaménto eoropêo in Spàgna, o Puigdemont o saiâ elètto ma, into màrso 2021, aprêuvo a 'na votaçión do Parlaménto, o l'à pèrso a sò inmunitæ. A-i 23 de seténbre do 2021 o l'è stæto arestòu da-a poliçîa italiànn-a méntre o se trovâva in Alghêro, çitæ da Sardégna dónde se parla ancón a léngoa catalànn-a, aprêuvo a 'na richièsta de estradiçión da Spàgna, ma o l'é stæto mìsso torna in libertæ o giórno dòppo.

•   Wiki Commons a contêgne di files in sce Carles Puigdemont