Apriyesse Do Cåzu-Moraedje

Mins k’ ont après çoula “raviké”. Divant, on dit k' il esteut cåzu moirt

Li cåze del cåzu-moirt pout esse ene maladeye, èn accidint, èn electrocutaedje, on neyaedje.

Nombe di cas studyîs

Les cwereus ki studièt l’ fenominne avirèt k’ i gn a a pô près 60.000 di sfwaits cas k’ ont stou rascoyîs divins l’ monde disk’ asteure. Des djins bén comifåt, di tos les payis, di totes les culteures, di totes les rlidjons.

Les specialisses volèt k’ end åye minme avou a totes les epokes, çou k’ il ont rtrové avou ls istoryins dins des cronikes do tins passé.

Estapes di l’ après-moirt clinike

Tournaedje åtoû di s' coir

Çou k’ i gn a d’ pus ewaerant, c’ est k’ les temoens contèt cåzu tertos l’ minme afwaire !

Djusse après awè pierdou consyince, li djin s’ sint tot ledjire, ey awè bon, sins må nole pårt.

So on boket d' sigonde, ele pout rvey tote si vicåreye lyi rpasser dvant ses ouys.

Adon, elle atake a moussî foû di s’ coir, påjhûlmint, pa l’ tiesse.

Tot planant a on mete ou deus, ele si rlouke tot s’ dimandant cwè, tot veyant s’ prôpe coir. Mins co pus sbarant, ele pout saizi les pinsêyes des djins ki s' kitapèt åtoû di s' coir divant k’ i n’ djåzexhe.

Mins radmint, ele comprind k’ elle est moite. Ele voet l’ nateure åtoû d’ leye, avou des clapantès coleurs come si tot sereut pus vicant. Ele pout passer houte des meurs, si pormoenner dvins l’ ospitå, vey les ôtes malådes et di cwè çk' i djåzèt (ene feye rivnowe a leye, ele s' endè rapelrè, çou ki n' pout nén esse "naturel").

Ele pout vey di tos les costés e minme tins, a 360 digrés, å triviè del matire.

Voci kimint cisse etape la est racontêye pa on scrijheu :

Sins veye ? Nonna, taiss ! Tansou est co la, bén vicante mins pus dins s' coir. Ele plane, ene cwénzinne di metes å hôt, dins l' air. Ele ravize l' ome ki fwait åtoû d' leye - nén d' leye leye, mins di si ancyin coir - k' el rissaetche foû d' l' aiwe, et l' sitinde sol såvlon (…)

Oyi, leye ele vike co. Mins pus dins ç' måssî coir la ki l' a tant fwait sofri. Ele vike droci, dins l' air, dins li spåce et ele s' î trouve bén. Elle a si bon cavoler come on ploumion, tote seule di djin dins l' vudeur, li vudeur sins bônes k' est inte li monde des djins et l' ôte monde.

Montaedje e cir

 

Totenoncô, nosse moite djin si sint houmêye viè l’ cir.

Si consyince, si åme si rtrouve divins ene « plaece » wice k’ î fwait noer sipès, wice k’ i n’ a nou brut.

Sins rin decider leye-minme, ele si sint voyaedjî roetabale come dins on «tunel». Al fén fond do tunel, elle aporçût ene pitite loumrote ki blawtêye por lu come po l’ houkî.

Ele pout rtrover ses parints ki sont moirts :

Tote seule di djin ? Mins kî çki c' est, dabôrd, ces vwès la k' elle ôt asteure ? Ci flouxhe di djins la, tot blanc moussîs, ki vnèt après leye.

Jourdidiu ! C' est bén s' prôpe mame, Arqiya, k' est e leu tiesse et moenner l' porcession. Si mame lyi stind ses bresses. Ele ni djåze nén, mins ele l' ôt bén clairmint dire: "Vinoz m' feye, vinoz dé nozôtes, vos estoz l' bénvnowe. Vinoz ki dji vs rassere divins mes bresses.

Les sincieus esplicnut ene pårteye des sinsåcions di l' après-moirt clinike på stombiaedje do cervea cwand on lyi rsaetche si ocsidjinne. Mins bråmint des dnêyes ni serént nén esplicåves medicålmint.

• Jean-Philippe Legrand, « Li moirt, k’ endè savans dj’ ? » Li Rantoele 69, bontins 2014.
• Lucien Mahin, Vera (roman), "Li neyaedje", pp. …

Racontaedje romantrece del cåzu-moirt d' on persounaedje do roman Vera (so l' Aberteke)