Schubvleuglign
De schubvleuglign, schubvlerkign of Lepidoptera zyn e grôote orde van insektn die de mottn en de vliendrs bevat.
| Schubvleuglign | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 E vintje van Graellsia isabellae. Vintjes ên dikkers pluum-vormige voelsprietn. | |||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||
| |||||||||
| Orde | |||||||||
| Lepidoptera L., 1758 |
't Is êen van de mêest wydverspreide en gemakklik êrkenboare insektnordn in de weirld . De noame "Lepidoptera" wierd uutgevoen deur Carl Linnaeus in 1735 en is ofgeleid van 't Oed-Grieks λεπίδος (schubbe) en πτερόν (vleugle). Mêt e geschat antal van 174 250 sôortn in 126 famieljes en 46 superfamieljes vertôon de schubvleuglign veele varjoasje van de groend-lichoamsipbow die êm ontwikkeld êt vo vôordêeln te bekommn no leefwyze en verspreidienge. Recente schattiengn loatn zien da d' orde verzeekrs mêer sôortn êt dan vroegre veroendersteld en by de vier mêest sôortnryke ordn is, tegoare mê de vliesvleuglign (Hymenoptera), twêevleuglign (Diptera), en keevrs (Coleoptera).
De sôortn schubvleuglign zyn gekenmerkt deur mêer dan drie sekundèère kenmerkn, e poar van de mêest ipvollnde zyn de schubn die 't lyf en de vleugls bedekkn, en e sôorte roltoenge of slurf, de proboscis. De schubbn zyn gewyzigde, ofgeplatte "oarn", en ze geevn aan vlienders en mottn undre buutngeweune varjoasje van kleurn en têekniengn. Bykans al de sôortn ên êen of andre vorm van vliezige vleugls, mêt uutzoendrienge van e poar die vleuglstomptjes ên of gin vleugls. Lik de mêeste andre insektn oendregoan de vlienders en de mottn e kompleete gedoanteverwisslienge. 't Poarn en 't leggn van eiers gebeurt deur de vulwasn insektn, geweunlik noaby of ip de voedslplantn van de larvn. De larvn wordn algemêen "rupsn" genoamd, en zyn totoal verschillnd van undre vulwassn motte- of vliendrevormn, mêt e cylindriesch lyf en e goed oentwikklde kop, moenddêeln en nul toe (geweunlik) 11 poar schynpôotn. O ze gruujn verandrn de rupsn van uutzicht lanst e seerje foazn die "instars" genoamd zyn. E kêe da ze hêelegans gerypt zyn, ontwikkln de larvn no puppn, angeduud lik e "krysalis" in 't gevol van vlienders en e "kokon" in 't gevol van mottn. E poar vlienders en veele motte-sôortn spinnn e zydn cocon vôo da ze verpuppn, terwyl da andre da nie doen, mor in de platse oendre de groend kruupn .
De schubvleuglign ên, gedeurnde miljoenn joarn, e grôote varjoasje van vleugle-têekniengn en kleurn oentwikkld die goan van êentôonige mottn glyknd ip deeze uut de verwante orde van de schietmottn (Trichoptera), toe de fel gekleurde en ingewikkld-geschildrde vliendrs . Doarom zyn de schubvleuglign de best bekende en mêest populèère insektn-orde en zyn dr veele menschn die undre bizzig oedn me ze woar te neemn, te bestudeern, verzoamln, kwêekn, en dr kommêrsje in te doen. E persôon die ze verzoamlt of bestudeert wordt e "lepidopteriest" genoamd.
Vliendrs en mottn speeln e belangryke rolle in 't nateurlik ekostelsl lik bestuuvrs en lik voedsl in de voedslkettienk, doarenteegn zyn undre larvn beschowd lik e probleem vo de plantngruuj in de landbow, angezien undre belanrykste voedslbronn de leevnde plantn zyn. By veele sôortn kunn de wuuvetjes 200 toe 600 eitjes leggn, terwyl da by andre 't antal 30 000 ku zyn in êen dag. De rupsn die uut die eirs kommn kunn grôote schoa doen an veele têeltn. Veele motte- en vliendrsôortn zyn van ekonoomiesch belank deur undre rolle van bestuuvrs, de zyde die ze vôortbriengn of lik sôortn die ploagn verôorzoakn.
 | Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Lepidoptera van Wiki Commons. |
Verwyziengn
This article uses material from the Wikipedia West-Vlams article Schubvleuglign, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). De inhoud is, tenzij anders aangegeven, beschikbaar onder CC BY-SA 4.0 Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki West-Vlams (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.