Chiến tranh Nga-Circassia (tiếng Adygea: Урыс-адыгэ зауэ, chuyển tự Wurıs-adığə zawə; tiếng Nga: Русско-черкесская война; 1763–1864; còn được gọi là cuộc xâm lược của Nga vào Circassia) là cuộc xung đột quân sự giữa Nga và Circassia bắt đầu từ năm 1763 với việc Circassia chống lại tham vọng thôn tính của Đế quốc Nga.
Cuộc chiến kết thúc sau 101 năm với đội quân cuối cùng của Circassia bị đánh bại vào ngày 21 tháng 5 năm 1864, khiến quốc gia này kiệt quệ và thương vong nặng nề cho cả hai bên, đây cũng là cuộc chiến dài nhất mà Nga từng tiến hành trong lịch sử. Chiến tranh kết thúc với việc Đế quốc Nga tiến hành cuộc diệt chủng Circassian nhằm tiêu diệt một cách có hệ thống những người Circassia. Ước tính có tới 1.500.000 người Circassia (95-97% tổng dân số) bị giết hoặc bị trục xuất đến Đế chế Ottoman (đặc biệt là khu vực Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay), hình thành cộng đồng người Circassian ở đây.
1763 - 21 tháng 5 năm 1864 (Cuộc kháng chiến của người Circassian tiếp tục ở các vùng núi cho đến những năm 1870, nhưng chiến tranh chính thức kết thúc vào năm 1864)
Công quốc Abkhazia Hỗ trợ ngoại giao và trang bị : Đế quốc Ottoman (cho đến năm 1829) Vương quốc Anh (cho đến năm 1856)
Chỉ huy và lãnh đạo
Catherine II Nikolai I Alexander I Alexander II Michael Nikolaevich Grigory Zass Ivan Paskevich Aleksey Yermolov Georgi Emmanuel Maxim Grigorievich Vlasov David Dadiani Pyotr Bagration Dmitry Milyutin Aleksandr Baryatinsky Pavel Tsitsianov Pavel Grabbe Nikolay Yevdokimov Aytech Qanoqo (D) Fyodor Bursak …và những người khác
Shuwpagwe Qalawebateqo' Ismail Berzeg Hawduqo Mansur Muhammad-Amin Asiyalav Seferbiy Zanuqo (Đào ngũ) Qerandiqo Berzeg Kizbech Tughuzhuqo † Jembulat Boletoqo † Qerzech Shirikhuqo Psheqo Akhedjaqo Ale Khirtsizhiqo † Aytech Qanoqo (D) Mansur Ucherman (POW)(Đào ngũ) …và những người khác
Đơn vị tình nguyện nước ngoài:
Teofil Lapinski (1857–1859) James Stanislaus Bell (1836–1839)
Binh lính thiệt mạng: 650,000–840,000 (Ước tính) Dân thường thiệt mạng: 1,000-5,000 (Ước tính) Tổng số người chết: 651,000–845,000 (Ước tính)
Binh lính thiệt mạng: 500,000 (Ước tính) Dân thường thiệt mạng: 1,000,000+ Tổng số người chết: 1,500,000+ (Ước tính)
Trong cuộc diệt chủng Circassia, khoảng 1.500.000 người Caucasia cao nguyên bản địa đã bị trục xuất chủ yếu đến Đế quốc Ottoman, và một số lượng nhỏ hơn nhiều đến Ba Tư. Một số không xác định trong số những người bị trục xuất đã chết trong quá trình trục xuất.
Trong chiến tranh, Đế quốc Nga không công nhận Circassia là một khu vực độc lập và coi đây là vùng đất của Nga dưới sự chiếm đóng của phiến quân, mặc dù không có sự kiểm soát của Nga đối với vùng đất này. Các tướng lĩnh Nga gọi người Circassia không phải bằng tên dân tộc của họ, mà gọi là "người leo núi", "kẻ cướp" hoặc "người cặn bã ở núi". Trong cuộc nổ ra như một cuộc xung đột biệt lập, sự bành trướng của Nga qua toàn bộ khu vực đã sớm đẩy một số quốc gia khác ở Kavkaz vào cuộc xung đột. Do đó, cuộc chiến thường được coi là nửa phía tây của Chiến tranh Kavkaz.
Cuộc chiến đã trở thành một chủ đề của chủ nghĩa xét lại lịch sử và là một vấn đề gây tranh cãi do các nguồn tin Nga sau này hầu hết phớt lờ hoặc coi thường cuộc xung đột, các phương tiện truyền thông và quan chức nhà nước Nga còn tuyên bố rằng "cuộc xung đột như vậy chưa bao giờ xảy ra và Circassia tự nguyện gia nhập Nga vào thế kỷ 16".
Henze, Paul B. 1992. "Circassian resistance to Russia." In Marie Bennigsen Broxup, ed., The North Caucasus Barrier: The Russian Advance Towards The Muslim World. London: C Hurst & Co, 266 pp. (Also New York: St. Martin's Press, 252 pp.) Part of it can be found here. Retrieved 11 March 2007.
McCarthy, Justin. 1995. Death and Exile: The Ethnic Cleansing of Ottoman Muslims, 1821–1922. Princeton, New Jersey: Darwin. Chapter 2: Eastern Anatolia and the Caucasus.
Neumann, Karl Friedrich. 1840. Russland und die Tscherkessen. Stuttgart und Tübingen: J. G. Cotta. In PDF through Internet Archive
Shenfield, Stephen D. 1999. The Circassians: a forgotten genocide?. In Levene, Mark and Penny Roberts, eds., The massacre in history. Oxford and New York: Berghahn Books. Series: War and Genocide; 1. 149–162.
Unrepresented Nations and People Organisation (UNPO). 2004. The Circassian Genocide, 2004-12-14.
Butkov, P.G. 1869. Materials for New History of the Caucasus 1722–1803.
Jaimoukha, A., The Circassians: A Handbook, London: RoutledgeCurzon; New York; Routledge and Palgrave, 2001.
Khodarkovsky, Michael. 2002. Russia's Steppe Frontier: The Making of a Colonial Empire, 1500–1800. Bloomington: Indiana University Press. Series: Indiana-Michigan series in Russian and East European studies.
Một bộ sưu tập các báo cáo được trích dẫn về cuộc xung đột, được thu thập bởi Circassian World, được dịch bởi Nejan Huvaj và được tìm thấy trên trang này. Truy cập ngày 11 tháng 3 năm 2007
Bài viết liên quan đến Nga này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.
This article uses material from the Wikipedia Tiếng Việt article Chiến tranh Nga-Circassia, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Nội dung được phát hành theo CC BY-SA 4.0, ngoại trừ khi có ghi chú khác. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tiếng Việt (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.