Toronto

Eländpunktan aluz om pandud anglijalaižil vl 1793 Üläkanadan agjan pälidnaks. Edel 1834 vot sen nimi oli Jork. Vl 1837 Toronto oli rahvahantorokan keskuseks Üläkanadan agjas. Vn 1998 vilukus ühtištadihe metropolitenižen territorijan kuz' lidnad i niiden ohjandaikundoid, kaik ned oma Toronto-lidnan rajonad: Vanh Toronto, Nort-Jork, Ist-Jork, Jork, Skarboro i Etobiko.

Toronto om Kanadan ižandusen kaikiš järedamb keskuz ičeze ezilidnoidenke, sen paloin rahaazjoiden da fil'miden tehmižen keskuz.

Lidn om saudud Ontario-järven pohjoižel randal. Pind om 630,2 km², sidä kesken puištod ottas 80 km². Toronton keskuz seižub 76 metrad keskmäižel korktusel ülemb valdmeren pindad.

Klimat om kontinentaline neps, keza om läm' päivoikaz. Voden keskmäine lämuz om +9,7 C°, kezakun-elokun +19,8..+22,5 C°, tal'vkun-uhokun −0,1..−3,5 C°. Ekstremumad oma −32,8 C° (viluku) i +40,6 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −2,2 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +19,9 C° (tal'vku). Ei voi panda halad heinkus i elokus. Paneb sadegid 831 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba semendkus (82 mm), elokus-sügüz'kus (81..85 mm kus) i kül'mkus (84 mm), vähemba uhokus-keväz'kus (54..55 mm kus). Paneb lunt 121,5 sm tal'ves.

 

Toronto jagase 140 lidnanlaptaks (angl.: neighbourhood), ühtetas niid 36 administrativižhe ümbrikho (C01-C15, E01-E11, W01-W10).

Edeline lidnan pämez' (angl.: Mayor of Toronto) om Džon Tori (John Tory, tal'vku 2014 — uhoku 2023).

Vn 2011 Kanadan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 2 615 060 ristitud. Kaik 2 731 571 eläjad oli lidnas vl 2016. Läz 6,2 mln ristituid elädas lidnaglomeracijas (Sur' Toronto, vl 2011 oli läz 6 mln) 5 905,71 km² pindal, sidä kesken Mississog- (korporacijoiden päfateroiden keskuz), Brempton- da Ošav-lidnad mülüdas aglomeracijha.

Religijan mödhe (2011): hristanuskojad — 54,1 %, religijatomad i ateistad — 24,2 %, islamanuskojad — 8,2 %, induistad — 5,6 %, judaizman uskojad — 3,8 %, buddistad — 2,7 %, sikhad — 0,8 %, toižed uskojad — 0,6 %.

Avtobusad, tramvaid, velosipediden kortoman verk, metro da taksid oma kundaližeks transportaks lidnan südäimes. Vspäi 1954 metropoliten radab lidnas (vl 2023 om koume jonod, 70 stancijad, 70,1 km raudted, niiden ližaks koume jonod 60 stancijanke oma sauvomas).

Kaik nell' lendimportad om lidnas da sen ezilidnoiš, niiden kesken kaks' rahvahidenkeskešt. Rahvahidenkeskeine civiline Toronto Pirson-lendimport (YYZ / CYYZ, 50,5 mln passažiroid vl 2019) om kaikiš suremb, se sijadase 27 kilometras lodeheze lidnan keskusespäi Mississog-ezilidnas. Sišpäi tehtas reisid äjihe verhiže maihe kaiked mail'madme, mugažo Kanadadme. Toine rahvahidenkeskeine om lendimport Bišopan Billin nimed (YTZ, 2,8 mln passažiroid vl 2017), sijadase suvipäivlaskmha läz lidnan keskust Ontario-järven saril, sišpäi tehtas reisid AÜV:oiden da Kanadan lähižihe maihe.

Kaks' pen't portad sijadasoiš lidnas, ned ratas turistoiden da jüguiden täht.

 

• Toronton universitet (angl.: University Of Toronto),
• Jorkan universitet (York University),
• Raiersonan universitet (Ryerson University),
• Džordž-Braun-kolledž (George Brown College),
• Hamber-kolledž (Humber College),
• Seneka-kolledž (Seneca College),
• Sentennial-kolledž (Centennial College),
• Šeridan-kolledž (Sheridan College),
• Ontarion čomamahtoiden da dizainan kolledž (Ontario College of Art & Design),
• da toižed.

• Lidnan ohjastusen oficialine sait (toronto.ca, City of Toronto). (angl.)