Syringa Vulgaris

Bahorda xushboʻy gullari uchun oʻstiriladigan bu katta buta yoki kichik daraxt shaklida boʻlib, Yevropa, Osiyo va Shimoliy Amerikaning ayrim qismlarida tabiiylashtirilgan.

Syringa vulgaris
Least Concern  (IUCN 3.1)
Ilmiy tasniflash
	Oʻsimliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Ikki urugʻpallalilar
	Asterids
	Lamiales
	Oleaceae
	Syringa
	S. vulgaris
Binar nomi
Syringa vulgaris L.

Syringa vulgaris - katta bargli buta yoki koʻp poyali kichik daraxt shaklida oʻsadi, balandligi 6–7 m (20–23 ft) gacha oʻsadi. Poyaning diametri 20 cm (8 in). Poʻstlogʻi kulrangdan kulrang-jigarranggacha, yosh poyalari silliq, yoshi kattaroq poyalarida poʻstloq boʻladi. Barglari oddiy, uzunligi 4–12 cm (2–5 in), kengligi 3–8 sm. Ular qarama-qarshi juft yoki baʼzan uchtadan boʻlib joylashgan. Mevasi quruq, silliq, jigarrang koʻsak, 1-2 sm uzunlikda, ikki qanotli urugʻlarni chiqarish uchun ikkiga boʻlinadi.

Syringa vulgaris birinchi marta 1753-yilda Karl Linney tomonidan tasvirlangan, tavsif " Species Plantarum " da nashr etilgan. Lotin tilida vulgaris „umumiy“ („keng tarqalgan“ maʼnosida) degan maʼnoni anglatadi.

Nilufarlar — S. vulgaris persica mayinroq, kichikroq «fors nilufari», hozirda tabiiy duragay hisoblangan. Shimoliy Yevropa bogʻlariga 16-asr oxirida Usmonli bogʻlaridan kirib kelgan. Muqaddas Rim imperatorining elchisi Ojyer Giselin de Busbecq, 1562-yilda Karol Klusiusga nilufar koʻchatini yetkazib bergan. Loudonning fikricha, fors nilufari ingliz bogʻlariga oqsoqol Jon Tradeskant tomonidan kiritilgan.

Amerika koloniyalarida nilufarlar XVIII asrda paydo boʻlgan.

Nilufar bogʻlarda juda mashhur bezak oʻsimligidir, chunki uning jozibali, yoqimli hidli gullari yozning boshida koʻplab atirgullar va boshqa yoz gullaridan oldin paydo boʻladi.

Yozning oxirida nilufarlar Erysiphaceae turlaridan biri boʻlgan Erysiphe syringaedan zararlanishi mumkin. Gʻarbiy va shimoliy Yevropada keng tarqalgan. Shimoliy Amerikada u Nyu-Xempshir shtatining davlat guli sifatida tanlangan.

Turlari

S. vulgarisning koʻplab navlari boʻlib, ularning aksariyatining boʻyi 4–5 m (13–16 ft) dan oshmaydi. 1876-yildan 1927-yilgacha Fransiyaning Nensi shahrida yashovchi Viktor Lemoine 153 dan ortiq nomli navlarni yaratgan, ularning aksariyatini bugungi kunda ham savdoda topish mumkin.

 

Buyuk Britaniyada Syringa vulgarisning ayrim navlari Qirollik bogʻdorchilik jamiyatining Bogʻdagi xizmatlari uchun mukofotiga sazovor boʻlgan:

 

Bitta gulli:

• „Andenken va Ludwig Späth“ (toʻq pushti/qizil)
• „Ester Staley“ (S. × hyacinthiflora - och nilufar gullari)
• „Firmament“ (och koʻk)
• „Sezgi“ (qirrali binafsharang gullar)
• „Vestale“ (oq gulli)

Ikkita gullar:

• 'Ketrin Havemeyer' (nilufar)
• „Madam Lemoine“ (oq)
• „Xonim Edvard Xarding“ (chuqur pushti/qizil)
• „Primrose“ (och sariq gullar)

Oddiy nilufar gullari asal, shakar, oziq-ovqat va boshqa shirinliklarni xushboʻylash uchun ishlatiladi.

•  
  Gullar va yurak shaklidagi barglar
•  
  "Alba"
•  
  "Charlz Joli"
•  
  "Korondel"
•  
  "Etna"
•  
•  
  "Marechal Foch"
•  
  Yog'och
•  
•  
  Oq lilak kurtaklari
•  
  Lilak gul