Megabayt

Mbayt; xalqaro abbr.: Mbyte, MB) — axborot miqdorini oʻlchash birligi; 10⁶ (1 000 000) yoki 2²⁰ (1 048 576) baytni anglatishi mumkin.

Xalqaro birliklar tizimi "mega-" prefiksidan faqat 10⁶ni belgilash uchun foydalanishni tavsiya qiladi, 2²⁰ bayt uchun esa mebibayt nomi qabul qilingan. Shu bilan birga, bu atama 2²⁰ baytga nisbatan qoʻllangan tarixiy amaliyot ham mavjud.

Bir kuni informatika mutaxassislari 2¹⁰ (1024) ning qiymati 1000 ga juda yaqin ekanligini payqashdi va ular 1024 baytdagi ma’lumotlar miqdorini belgilash uchun xalqaro birliklar tizimining SI “kilo-” prefiksidan foydalana boshladilar. Ushbu yondashuv bir nechta oʻn yillar davomida yaxshi ishladi, chunki bir kilobayt haqida gapirgan har bir kishi 1024 baytni nazarda tutgan. Ammo vaqt oʻtishi bilan ushbu sohada professional boʻlmagan koʻplab foydalanuvchilar kompyuterlarga qoʻshilishdi va ularning tasavvurlariga koʻra, kilo- prefiksi 1000 ni (bir kilometrda 1000 metr) anglatadi.

Vaqt oʻtishi bilan gigabayt va terabayt ma'lumotlarni saqlash odatiy holga aylandi va bir qator amaliy sabablarga koʻra ikkilik arifmetika oʻnlik arifmetikadan noqulayroq boʻlib qoldi. Natijada, odamlar megabayt soʻzi nimani anglatishini tushunmay qoldilar. Shunday qilib, operativ xotira ishlab chiqaruvchilari odatda megabaytni 2²⁰ deb hisoblashar edi, tashqi disklarni (masalan, qattiq disklarni) ishlab chiqaruvchilar esa, odatda, megabayt 10⁶ baytga teng deb hisoblashadi. Lokal tarmoqlarni loyihalashda Mbayt/s axborot uzatish tezligi 2²⁰ bayt/s deb qabul qilingan boʻlsa, telekommunikatsiya tizimlarida xuddi shu qiymat 10⁶ bayt/s deb hisoblangan. Bundan tashqari, megabaytning 1 024 000 sifatidagi uchinchi talqini paydo boʻldi, masalan, 1,44 disket formatini belgilash uchun. Shunday qilib, chalkashlik muammosi haqiqatga aylandi.

Sodir boʻlayotgan hodisaning ushbu xususiyatlarini hisobga olgan holda, Xalqaro Elektrotexnika Komissiyasi (XEK) qoʻmitasi mega- prefiksi an'anaviy va taniqli ma'noda (10⁶) ishlatilishi kerak, deb qaror qildi, megabaytning ikkilik oʻlchami aniq koʻrsatilgan hollar bundan mustasno. XEK hujjatining birinchi versiyasi 1998-yilda nashr etilgan, ikkinchi nashri 2000-yilda chiqqan. Keyinchalik shunga oʻxshash qaror Xalqaro birliklar tizimida oʻz aksini topdi. Shunday qilib, "SI Broshyurasi" hujjatida 10⁶ bayt qiymatini belgilash uchun "megabayt" nomidan foydalanish, 2²⁰ bayt qiymati uchun esa "mebibayt" nomidan foydalanish tavsiya etiladi.

Tarixiy jihatdan bir qator sohalarda megabaytni 2²⁰ deb belgilash amalda saqlanib qolgan. Shunday qilib, u alohida dasturiy ta'minotda (masalan, Windows oilasining operatsion tizimlarida) namoyon boʻlishi mumkin va 1999-yilgi JEDEC 100B.01 (ingl.) standartida mavjud.

Rossiyaning 2009-yildagi "Qiymatlar birliklari toʻgʻrisidagi Nizomga" muvofiq, "Megabayt" atamasi 2²⁰ bayt ma'nosida qoʻllaniladi, prefiksning oʻzi bosh harfdan yoziladi. Bunda, xalqaro belgilashdan XEK 60027-2 Xalqaro standarti tomonidan tavsiya etilgan "M" (MB, Mbyte) prefiksi bilan foydalanishga ruxsat beriladi.