Metr (belgilanishi: m; grekcha μέτρον — o'lchov) — SI dagi uzunlik o'lchov birligi.
1 metr — yorug'lik nurining vakuumda, 1/299 792 458 soniya ichida bosib o'tgan masofasiga teng.
Metr | |
---|---|
m | |
1890-1960 yillarda foydalanilgan xalqaro metr etaloni | |
Kattalik | Uzunlik |
Tizim | SI |
Turi | asosiy |
Metr Vikiomborda |
Metr — 1) metrik oʻlchov tizimi va Xalqaro birliklar tizimi SI dagi uzunlik birligi. Qisqacha m bilan belgilanadi. 1 m = 0,469 sarjin = 1,406 arshin = 3,281 fu/i=10dm=100 sm=1000 mm; 2) metrik oʻlchov tizimida M. Parij meridiani uzunligi choragining oʻng milliondan bir qismi (10~7) ga, Xalqaro birliklar tizimida esa M. kripton -86 atomining 2r10 va 5d5 energetik sathlar orasidagi oʻtishga mos keladigan nurlanish vakuumidagi 1650763,73 toʻlqin uzunligiga teng uzunlik oʻlchovi.
METR (yun. metron — oʻlchov, metreo — oʻlchayman) — qoʻshma soʻzlar boʻlagi. Oʻlchov asboblari (mas, barometr, termometr) hamda metr tizimidagi uzunlik oʻlchovlari (mas, kilometr, santimetr) ni anglatadi. METR (musiqada) — ritmik tuzilmalarning hajmi va sifatini belgilovchi, kuchli va kucheiz (yoki uzun va qisqa) hissalarning muayyan tartib va oʻlchamlarda izchil almashinuviga asoslangan badiiy vaqt oʻlchovi. Kuchli va kucheiz hissalar munosabatlariga asoslangan M. tizimi nota yozuvida takt yordamida ifodalanadi. Ogʻzaki anʼanadagi musiqa merosi va kompozitorlar ijodida muttasil — bir xil va no-muttasil — turli taktli M. uchraydi. M. taktda hissalarning birikishiga koʻra, oddiy (2 yoki 3 hissali) va teng qismlardan tashkil topgan murakkab (4, 6, 9 yoki 12 hissali) turlarga boʻlinadi. Oddiylarida taktning birinchi , hissasi, murakkab M. larda esa har bir M. guruhining birinchi (koʻproq boshlangʻich) hissalari kuchli ifodalanadi. Bir taktda ikki va undan ortiq teng boʻlmagan guruxlardan tuziladigan aralash M. ham boʻladi (maye., 5, 7 hissali). Muayyan ritmik birliklar (chorak, yarim chorak, nimchorak notalar)dagi u yoki bu M. ifodasi takt oʻlcho-yei deb yuritiladi. Sharqxalqlari ogʻzaki anʼanadagi musiqada M. usul (oʻzbek, tojik, turk, uygʻurlarda), iyqo (arabcha), tala (hindcha) va boshqa shakllarda namoyon boʻladi. Ayrim musiqa janrlari uchun muayyan M.lar harakterli. Mas, vals 3 hissali, marsh 2 yoki 4 hissali. Maqom "as/otarida murakkab 2 hissali, talkin va boshqa qismlarida aralash hissali M.lar uchraydi.
Abdumannop Nazarov.
Pikometr (belgilanishi: pm) — 10−12 metrga teng. Masalan: Gyeliy atomi radiusi 31 pm.
Nanometr (belgilanishi: nm) — 10−9 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning milliarddan bir qismi. Masalan: Qattiq jismlardagi atomlar orasidagi masofa nanonetrlarda o'lchanadi.
Mikrometr (belgilanishi: µm) — 10−6 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning milliondan bir qismi. Masalan: Shudring tomchisi taxminan 10 µm ga teng.
Millimetr (belgilanishi: mm) — 10−3 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning mingdan bir qismi. Masalan: Muhandislik loyiha va inshootlarida, meteorologiyada va boshq.
Santimetr (belgilanishi: sm) — 10−2 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning yuzdan bir qismi.
Detsimetr (belgilanishi: dm) — 10−1 metrga teng. Ya'ni, 1 metrning o'ndan bir qismi.
Kilometr (belgilanishi: km) — 103 metrga teng. Masalan: Transportlarda odatda bosib o'tilgan masofa kilometrlarda o'lchanadi.
Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |
This article uses material from the Wikipedia O‘zbek article Metr, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Matndan CC BY-SA 4.0 litsenziyasi boʻyicha foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan boʻlsa). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki O‘zbek (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.