Topluluk

Ortak değerler ve çıkarları olan bireyler, karşılaştıkları bir tehditle mücadele etmek, bir sorunu çözmek, yaşam standartlarını yükseltmek, bir değer yaratmak veya birbirinden öğrenmek amaçlarıyla topluluk oluştururlar.

Ekoloji

Ekoloji biliminin bakış açısıyla topluluk, belli bir alanda yaşayan farklı canlı türlerin tüm popülasyonlarını ifade eder.

Sosyoloji

 

Topluluk, 19. yüzyıl sonuna kadar siyasi bir kavram olarak ele alınmış; 20. yüzyılda antropoloji ve sosyoloji bilimlerinin gelişmesi ile "topluluk" kavramı "toplum"dan oldukça farklı bir kavram olarak kabul edilmeye başlanmıştır. Bu ayrımın yerleşmesi sosyolojinin kurucuları olarak gösterilen Emile Durkheim ve Ferdinand Tönnies’e kadar gider.

 

Tönnies, modern öncesi ve sonrasındaki toplumsal yapı arasındaki farkı anlatmak için Gemeinschaft (cemaat/toplum) ve Gesellschaft (cemiyet/topluluk) şeklinde iki ayrı kavram kullanmıştır. Gemeinschaft, akrabalık, dostluk, tarihsel ve geleneksel bağlarla birbirine bağlı, aidiyet duygusuna sahip olan genellikle kırsal kesimlerde görülen topluluğu ifade ederken Gesellschaft ise Sanayi Devrimi’yle birlikte köyden kente doğru gerçekleşen göçler sonucunda refahı en üst seviyeye çıkarma amacıyla sıkı işbirliği içinde çalışan, birbirine yabancı ve mesafeli bireylerin oluşturduğu kent toplumlarını ifade eder.

Durkheim de benzer şekilde 1893 yılına ait yapıtında sanayileşme öncesi topluluklarda benzerliklere ve ortak değerlere dayalı mekanik dayanışma kurulduğunu; sanayi sonrasında ise insanların birbirine gereksinim duyan bireyselleşmiş yabancıların arasında yaşadıklarını ve aralarında organik dayanışma kurulduğunu ifade etmiştir.

Bu gibi tanımlamalar neticesinde topluluk kavramı, siyasi anlamının yanında sosyal ve kültürel bir oluşum olarak ele alınmış ve insanların doğal ortamı olduğu kabulüyle ahlaki bir değer kazanmıştır. Toplum kavramı ise giderek yabancılaşarak devlet kavramı ile özdeşleştirilmiştir.

 

 

Kuruluş amaçları, işleyiş şekilleri, teşkilatlanmaları, boyutları gibi açılardan birbirinden farklı pek çok topluluk modeli vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Mahalle topluluğu, aynı mahallede yaşayan kimselerin mahalleye ilişkin genel sorunları tartışmak, çözüm üretmek için oluşturdukları topluluklardır.
• Hemşehri grupları; aynı köy, kasaba ya da beldede doğmuş ve büyümüş kişilerin veya oraya aynı yerden göç etmiş kişilerin bir araya gelmesi ile oluşturulan gruplardır.
• Çevrimiçi öğrenme topluluğu, üyelerinin anlık mesajlaşma araçları, mesaj panoları, bloglar gibi dijital araçlar kullanarak bir konuda bilgi ve beceri edinmede birbirlerine yardımcı oldukları topluluklardır. Örneğin caz müzisyenlerin çalışmalarını web uygulamaları yoluyla farklı müzisyenlerle paylaşıp geri bildirim aldıkları çevrimiçi bir platformun üyeleri ya da bir sosyal aktivizm grubunun çalıştığı alanda farkındalık yaratmak üzere eğitim materyalleri paylaştığı, çevrimiçi dersler düzenlendiği dijital eğitim ortamınının katılımcıları birer çevrimiçi öğrenme topluluğu oluşturur.
• Armağan çemberi, katılımcıların karşılığında bir şey beklemeden verebilecekleri şeyleri ve ihtiyaç duydukları şeyleri paylaştıkları; armağanların ve ihtiyaçların eşleştirildiği yardımlaşma/hayırseverlik topluluklardır. Bir mutfak masası etrafında toplanan küçük gruplardan, resmî kuruluşlara kadar farklı şekil ve boyutlarda olabilir.
• Çıkar grubu, üyelerinin ortak çıkarlarını korumak (örneğin belli bir işkolundaki çalışanlar için sosyal haklar elde etmek ve geliştirmek), ya da ortak görüşlerini ve davranış biçimlerini korumak, yaymak, geliştirmek (örneğin çevre duyarlığını yaygınlaştırmak) için uzmanlığa dayalı olarak örgütlenen, çeşitli faaliyetlerde ve siyasi yönetimden taleplerde bulunan topluluklardır.
• Baskı grubu, ortak çıkarları doğrultusunda organize olarak, siyasal karar alma sürecinde iktidarı ve kamuoyunu etkilemeye ve hatta yönlendirmeye yönelik faaliyetler ortaya koyan topluluklardır.

Topluluk oluşturma, belirli bir bölgede (semt, mahalle, köy gibi) ya da konuda (refah artırmak, trafik sorunu veya çevre kirliliği sorunu ile mücadele etmek gibi) ortak bir ihtiyaç veya ilgiye sahip bireylerin bir topluluk yaratılması veya geliştirmesi için planlı çalışma ve uygulamalar gerçekleştirmektir. Bireylerin ortak değerler ve çıkarlar etrafında ilişkiler kurması ve ilişkilerini geliştirmesi ile topluluklar kurulur. Birlikte yemek yeme ya da kitap kulübü gibi basit etkinlikler, büyük ölçekli kitlesel buluşma ve kutlamalar topluluk inşası için yararlanılan etkinliklere örnektir.

Sivil toplum önderlerinin, aktivistlerin, katılımcı vatandaşların ve toplulukları çeşitli yönlerden geliştirmeye çalışan profesyonellerin daha güçlü ve ve direngen topluluklar oluşturmak üzere yaptıkları uygulamalar, "topluluk geliştirme" olarak adlandırılır.

Topluluk geliştirme, ABD merkezli Uluslararası Toplum Geliştirme Derneği (IACD) tarafından, bir profesyonel çalışma alanı ve bir akademik disiplin olarak şu şekilde tanımlanmıştır: "Toplumdaki bireylerin kırsal ve kentsel ortamlarda gerek yerel, gerekse ortak çıkarları veya ortak ilgi alanlarına ilişkin topluluklar oluşturmak üzere örgütlenmeleri, eğitilmeleri ve güçlendirilmeleri yoluyla katılımcı demokrasiyi, sürdürülebilir kalkınmayı, hakları, eşitliği, ekonomik fırsatı ve sosyal adaleti destekleyen uygulamaya dayalı bir meslek ve akademik bir disiplindir. "

Topluluk üyeleri, topluluğun niteliğine ve topluluktaki kendi rollerine göre "aktivist", "gönüllü", "hemşehri", "komşu" gibi farklı isimler alabilir.

• Aktivist, belirli sorunlara dikkat çekmek için özel amaçlı etkinlik gerçekleştiren kimsedir. Aktivistler; sosyal, politik, ekonomik ve çevresel bir değişikliği desteklemek, yönlendirmek veya engellemek üzere girişimlerini bireysel olarak gerçekleştirebildikleri gibi, bir topluluğun içinde, toplulukla birlikte gerçekleştirebilirler. Aktivistler, eylem yaptıkları konuya göre çevreciler, açlık karşıtı aktivistler, ırkçılık karşıtı aktivistler, sağlık aktivistleri, vejetaryen aktivistler gibi adlandırılabilirler.
• Gönüllü, içinde bulunduğu toplulukta herhangi bir karşılık ya da çıkar beklemeksizin bir işi yapmayı üstlenen kişidir. Gönüllülük, bireysel çabalarla sürdürülebildiği gibi bir kurumun çatısı altında veya bir topluluk içinde de gerçekleşebilir.
• Komşu, birbirine bitişik veya yakın yerlerde yaşayan kimselerdir. Bu mekansal yakınlıktan ötürü ortak sorunları ve ortak çıkarları ola kimseler, komşu grupları oluşturarak bir topluluğun parçası olur.
• Hemşehri, aynı yerde ikamet eden ya da aynı yerde doğmuş kişilerin oluşturdu toplulukların üyelerine verilen isimdir.