Proxima Centauri b (veya Proxima b) bir ötegezegen olup Güneş'e en yakın yıldız olan kırmızı cüce Proxima Centauri etrafındaki yörüngesi yaşanabilir bölgededir.
Bulunduğu yer, Dünya'dan 4,2 ışık yılı (1,3 parsek veya 40 trilyon km) uzakta bulunan Erboğa Takımyıldızı'ndadır. Güneş Sistemi'ne bilinen en yakın ötegezegen olup muhtemelen yaşanabilir bir yerdir.
 Bir sanatçının gözüyle Proxima Centauri'nin etrafında dönen gezegenin görünümü | |
| Keşif | |
|---|---|
| Keşfeden(ler) | Anglada-Escudé (ca) vd. |
| Keşif yeri | ESO |
| Keşif tarihi | 24 Ağustos 2016 |
Keşif yöntemi | Doppler spektroskopisi |
| Keşif durumu | Doğrulanmış |
| Ana yıldız özellikleri | |
| Takımyıldız | Erboğa |
| Yıldız | Proxima Centauri |
| Sağ açıklık (α) | 14sa 29d 42.94853s |
| Dik açıklık (δ) | −62° 40′ 46.1631″ |
| Görünür büyüklük (V) | 11,13 |
| Tayfsal sınıf | M6Ve |
| Kütle (m) | 0,123 (± 0.006) M☉ |
| Yarıçap (r) | 0,141 (± 0,007) R☉ |
| Sıcaklık (T) | 3042 (± 117) K |
| Metallik [Fe/H] | 0,21 |
| Yaş | 4,85 Milyar yıl |
| Uzaklık | 4,224 Iy (1,295 pc) |
| Yörünge öğeleri | |
Yarı büyük eksen (a) | 0,0485+0,0041 -0,0051 AU |
Yörünge süresi (P) | 11,186+0,001 -0,002 g |
| Yarı-genlik | 1,38 (± 0,21) m/s |
| Fiziksel özellikler | |
| Minimum kütle | 1,27+0,19 -0,17 M🜨 |
| Sıcaklık | 234 K (-39 °C; -38,2 °F) K |
| Katalog belirtmeleri | |
Alpha Centauri Cb, Proxima b, GL 551 b, HIP 70890 b | |
 Wiki Commons'ta ilgili ortam | |
| Ayrıca bakınız: Ötegezegen, Liste | |
Ağustos 2016'da Avrupa Güney Rasathanesi ötegezegenin keşfini açıkladı. Keşiften kısa bir süre sonra araştırmacılar, Proxima Centauri b'nin yaşanabilirlik olasılığını inceleyince Güneş dışı gezegenin muhtemelen Güneş Sistemi'ne en yakın hayat barındıran yer olabileceğini ileri sürdüler. Araştırmacılar, Dünya'ya yakınlığı dolayısıyla "gelecek yüzyıllarda" robot keşif araçlarınca incelenme imkânı sağladığını düşünüyorlar.
Gezegen, merkezdeki yıldızın spektral hatlarının radyal hız yöntemiyle belirlendi ki bu yöntem, periyodik Doppler kaymasıyla spektrumun ait olduğu yıldızın etrafında dönen başka bir cisme işaret eder. Bu okumalarla bileşenin kendi hızına göre Dünya yaklaşık 5 km/h'dir.
Proxima Centauri b'nin görünür yörünge eğikliği daha ölçülememiştir. Minimum kütlesi, yörüngesinin Dünya'dan bakıldığında yandan görüldüğü ve böylece maksimum Doppler etkisini meydana getirdiği farzedilirse 1,27 M⊕'dir. Yörünge eğimi bilindiğinde kütlesi hesaplanabilecektir. Daha eğimli pozisyonlar, kütlenin daha yüksek olduğuna işaret eder. Eğimli pozisyonların %90'ı, kütlenin 3 M⊕'ten az olduğuna işaret eder. Eğer gezegenin bileşimi kayaçlıysa ve yoğunluğu Dünya'nın yoğunluğuna eşitse yarıçapı en azından 1,1 R⊕'dir. Yoğunluğu Dünya'nınkinden az veya kütlesi minimum kütleden çoksa daha büyük olabilir. Gezegenin denge sıcaklığı 234 K (-39 °C; -38,2 °F). Bu durum, onu ana yıldızın yaşanabilir bölgesine koyar.
Gezegen, Proxima Centauri isimli bir (M tipi) kırmızı cüce yıldızın etrafında dolanır. Yıldızın kütlesi 0,12 M☉ ve yarıçapı 0,14 R☉'dir. Yüzey sıcaklığı 3042 K olup yaşı 4,85 milyar senedir. Güneş'in yaşı 4,57 milyar senedir ve yüzey sıcaklığı of 5778 K'dir. Proxima Centauri, takrîben her 83 günde bir ekseni etrafında döner ve parlaklığı 0,0015 L☉ civarındadır. Yıldız, Proxima gibi olan düşük kütleli yıldızlarda normalde görülmeyen bir özelliğiyle metal bakımından zengindir. Metalliği ([Fe/H]) 0,21 veya Güneş atmosferinde bulunanın 1,62 katıdır.
Görünür kadri ya da Dünya perspektifinden görünen parlaklığı 11,13'tür. Güneş'e en yakın yıldız olmasına rağmen düşük parlaklığı yüzündün Dünya'dan çıplak gözle görülmez.
Proxima Centauri parıltılı bir yıldız olup manyetik aktivitelerden dolayı dramatik parlaklık değişiklikleri geçirir. Bu değişiklikler büyük yıldız fırtınaları meydana getirir ve Güneş dışı gezegenin kuvvetli bir manyetik alanı olmaması hâlinde yüzeyi muhtemelen radyasyona maruz bırakır.
Proxima Centauri b, ana yıldızı etrafında 11,186 günde bir ana eksenin takrîben 0,05 astronomik birim (7.000.000 km; 5.000.000 mi) uzaklıkta döner. Bu, Güneş dışı gezegenden yıldızına olan ortalama uzaklığın Dünya'nın ana yıldızı olan Güneş'e olan uzaklığının yirmide biri olduğu manasına gelir. Güneş'e en yakın gezegen olan Merkür'le kıyaslandığında onun ana eksene olan ortalama uzaklığı 0,39 AB'dir. Proxima Centauri b, ana yıldızından Dünya'ın Güneş'ten aldığı Güneş akısının %65'ini alır. Buna rağmen dar yörüngesinden dolayı Dünya'ya kıyasla 400 kat röntgen akısı almaktadır.
Proxima Centauri b yaşanabilirliği tespit edilmemiştir. Güneş dışı gezegenin doğru şartlar ve atmosfer özelliklerinin varlığı farzedilirse yüzeyinde akarsuyun var olabileceği Proxima Centauri'nin yaşanabilir bölgesinde dolandığı tahmin edilmektedir. Ana yıldızı kırmızı cüce olup Güneş kütlesinin takrîben sekizde birine sahiptir. Proxima Centauri gibi düşük kütleli yıldızlar, takriben 4 trilyon sene yaşayarak Güneş'ten ~330 kere daha yaşlanabilirler.
Proxima Centauri b, yıldızın gelgitçe bağlı olabilecek kadar yakındır. Gezegenin dış merkezliği 0 ise bu, eşzamanlı dönüşe sebebiyet vererek sıcaktan yanan yıldızına dönük bir tarafla yıldızı hiç görmeyen, devamlı karanlık ve dondurucu soğuk olan bir diğer tarafı olabilir. Bilim insanları, yaşanabilirliğin şansının en iyi olduğu yerin iki aşırının arasında olup suyun vâr olabileceği aydınlanma çemberiyle sınırlı olabileceği sonucuna vardılar.
Proxima Centauri b'nin dış merkezliği kesin olarak bilinmemekte olup sadece 0,35'ten az, yani Merkür gezegeni gibi 3:2 dönüş yörüngesi resonansına yakalanma potansiyeli yüksek olan bir yörünge olduğu bilinmektedir. Avrupa Güney Rasathanesi, böyle bir konfigürasyondan Dünya'dakine benzer sıcaklıkların hüküm sürdüğü çok daha ılıman bir çevrenin mevcut olabileceğini tahmin etmektedir. Isıyı gezegenin yıldızı görmeyen tarafına taşıyabilecek kadar yoğun bir atmosferi olması hâlinde gezegenin büyük kısımları muhtemelen yaşanabilirdir. Hesaplamalar, gezegenin ilk meydana geldikten sonraki ilk 100–200 milyon senede aldığı radyasyondan dolayı bir okyanus kadar su kaybetmiş olabileceğini göstermektedir. Akarsu, ancak gezegen yüzeyinin en aydınlık bölgelerinde, yani ya yıldıza bakan tarafta, ya da tropik bir kuşakta olabilecektir (3:2 rezonans rotasyonu).
Güneş dışı gezegenin varlığına ilk işaretler, 2013'te Mikko Tuomi tarafından arşivlenmiş rasat verilerinde bulundu. Muhtemel keşfi tasdik etmek için Avrupa Güney Rasathanesi, Soluk Kırmızı Nokta projesini Ocak 2016'da başlattı. 24 Auğustos 2016'da Proxima Centauri b'nin varlığı, Londra'daki Kraliçe Mary Üniversitesi'nden Guillem Anglada-Escudé'un başkanlığındaki ekip tarafından tasdik edildi. Keşif, Nature'da yayınlandı. Ölçümler, La Silla Rasathanesi'nde AGR'nin 3,6 m'lik teleskabundaki HARPS ve 8 metrelik Very Large Telescope'daki UVES adlı iki spektografla yapıldı. Güneş dışı gezegenin yörünge periyoduyla birlikte ana yıldızın zirve radyal hızı, Güneş dışı gezegenin minimum kütlesinin hesaplanmasına imkân verdi. Yanlış pozitif bir algılama ihtimali on milyonda birden daha azdır.
This article uses material from the Wikipedia Türkçe article Proxima Centauri b, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Aksi belirtilmedikçe içeriğin kullanımı CC BY-SA 4.0 lisansı kapsamında uygundur. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Türkçe (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.
