Edimbilim: Dilin kullanımını inceleyen dilbilim alanı

Edimbilim, dilsel fiilleri ve dilin kullanımını araştıran dilbilimsel bir alandır. Sözdizim ve anlambilimin yanı sıra dilsel göstergelerin özellikleriyle uğraşan göstergebilimin alt alanıdır.

Eşzamanlı edimbilim

Edimbilim, dilin nasıl kullanıldığı ve bir konuşmacının ne tür dilsel fiiller yerine getirdiğini araştırır. John Langshaw Austin, edimbilimde “Kelimelerle nasıl bir şeyler yapılabilir?” sorusunun cevabını araştırmıştır. Dilsel ifadelerle bir şeylerin sözü verilebilir, birileri tehdit edilebilir, birisi uyarılabilir ve bir şeyler iddia edilebilir. Edimbilim 20. yüzyılın ürünüdür, felsefi olarak da Aristoteles, John Locke, Ludwig Wittgenstein gibi düşünürlerden esin ve etkiyle John L. Austin ve John Searle’den geliştirilmiştir.

Farklı yaklaşım ve yöntemler ortak bir paydada birleşir. En çok bilinen akım ve araştırma nesneleri John L. Austin ve John R. Searle’ün “sözeylem teorisi”, Paul Grice’in “Konuşma İlkeleri”, Jürgen Habermans’ın “Evrensel Edimbilim”idir. Stephen C. Levinson (1983-2000), pragmatiğin alt alanlarını şu şekilde adlandırır:

• İçerik (kapsam)
• Söz-fiil
• Diyalog yapısı
• Politik dilbilim

Tarihsel edimbilim

Tarihsel edimbilim, 1980’li yıllardan itibaren konu edilmiştir. Buna ilişkin bir kaynakça yöneten Andreas Jucker ve Irma Taavitsainen önemli bir yayın organı olan Journal of Historical Pragmatics yayınlamıştır. Tarih boyunca söz fiilin nasıl gerçekleştirildiği sorusu aynı zamanda adbilimin de araştırma alanına girer. Joachim Grzega, Alfred Bammesberger ve Marien Schöner tarafından çıkarılan Onomasiology Online dergisi yayına başlamıştır.

Edimbilim, anlambilimin tam tersi olarak sözcüklerin bir metinden bağımsız anlamları ve tümcelerin gerçekliği ile ilgilenmek yerine dilin kullanımıyla ilgilenir; ama her iki alana yönelik problemlerin açıkça belirtilmesi genellikle mümkün olmamaktadır. Bundan dolayı, bazı dilbilimcilere göre anlambilim, edimbilimin alt alanıdır: Wittgenstein’ın yaklaşımına göre anlam, kullanım kuralıdır. Ayrıca edimbilim; toplumdilbilim ve dil kullanımının toplumsal, sosyal ve kültürel etkenlerle ilişkili olduğunu savunan dil sosyolojisinin sorunlarıyla da ilgilenir.