Seudosiyensya
Ang seudosiyensya (Kastila: pseudociencia; Ingles: pseudoscience; mula sa Griyego: Ψευδοεπιστήμη (Psevdoepistími) na nangangahulugang agham na bulaan) ay isang pahayag (claim), paniniwala (belief), o kaugalian (practice) na ipiniprisentang pang-agham, ngunit hindi sumunod sa mga pang-agham na pamamaraan. Ang isang sangay, pagsasanay, o kalipunan ng kaalaman ay maaaring makatwirang matawag na pseudoscientific kapag ito ay ipiniprisentang kapareho sa mga kaugalian ng makaagham na pananaliksik, ngunit bigo itong matugunan ang mga kaugaliang iyon.
Ang pseudoscience ay madalas na nailalarawan sa mga sumusunod: pasalungat, malabis o hindi mapatunayang pahayag; labis na pananalig sa pagkumpirma sa halip na ang mahigpit na pagtatangka sa pagpapabulaan; kakulangan ng pagiging bukas sa pagsusuri ng iba pang eksperto sa field; at ang kawalan ng sistema ng mga kasanayan sa makatwirang pagbuo ng teorya. Ang terminong pseudoscience ay madalas na itinuturing na nakakasira dahil ito ay nagmumungkahi ng ang isang bagay ay hindi tumpak o mapaglinlang na inilalarawan bilang agham. Alinsunod dito, ang mga sinasabing nagsasanay o nagtataguyod ng pseudoscience ay madalas na nilalaban ang ganitong mga paglalarawan.
Ang agham ay maibubukod sa pahayag (revelation), teolohiya, o kabanalan (spirituality) dahil nag-aalok ito ng kaalaman (insight) sa pisikal na mundo na nakuha sa pamamagitan ng empirikal na pananaliksik at pagsubok. Sa mga karaniwang paniniwala sa mga popular na agham (popular science) ay hindi maaaring matugunan ang mga pamantayan ng agham. Maaring pinapalabo ng "pop science" ang dibisyon ng agham at pseudoscience sa masa, at maaari ring kasangkot ang science fiction. Ang paniniwalang pseudoscientific ay laganap, kahit na sa mga guro ng agham at editor ng pahayagan.
Ang paghihiwalay sa pagitan ng agham at pseudoscience ay implikasyong pilosopiko at pang-agham. Ang pagtukoy sa pagkakaiba ng science mula sa pseudoscience may praktikal na implikasyon sa pangangalaga ng kalusugan, dalubhasang patotoo (expert testimony), patakaran sa kapaligiran, at edukasyon pang-agham. Ang pagtatangi sa katototahan at teoryang makaagham mula sa paniniwalang pseudoscientific tulad ng matatagpuan sa astrolohiya, alchemy, medikal na pandaraya (medical quakery), paniniwalang occult, at creation science na sinamahan ng konseptong pang-agham, ay bahagi ng edukasyong pang-agham at scientific literacy.
Mga larangan ng tinuturing na seudosiyensya
Parasikolohiya
Ang parasikolohiya ay ang pag-aaral ng mga kababalaghang sikiko. Ang mga penomenang ito ay kinasasangkutan ng pagpapalitan ng impormasyon sa pagitan ng isang tao at ng kapaligiran, na hindi ginagamitan ng limang mga pandama. Kabilang dito ang persepsiyong ekstrasensoryo (katulad ng telepatiya), impluwensiya ng isipan sa materya (sikokinesis), maanomalyang mga karanasan (katulad ng mga karanasan sa dating buhay at mga karanasan ng halos pagsapit ng kamatayan) at mga aparisyon.
Mga sanggunian
This article uses material from the Wikipedia Tagalog article Seudosiyensya, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Maaaring gamitin ang nilalaman sa ilalim ng CC BY-SA 4.0 maliban kung nabanggit. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Tagalog (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.