Гардан

Асоси гардан сутунмуҳра — муҳраи гардан аст. Дар гардан ибтидои узвҳои нафас (ҳанҷара, хирной), ҳозима (гулӯ, ғадудҳои оби даҳон, як қисми сурхрӯда), рагҳои хун ва лимфа, ғадуди сипаршакл ва ғадудҳои наздисипаршакл, инчунин, асабҳо ҷой гирифтаанд. Ҳароммағз низ аз муҳраҳои гардан сар мешавад. Аз нуқси инкишофи гардан бештар каҷгарданӣ дучор меояд. Осебҳои пӯшидаи гардан дар натиҷаи садамаҳо, афтодан аз баландӣ, овехтан ба дор ва ғ. рух менамоянд. Дар ин гуна мавридҳо бофтаҳои нарм лат хӯрда, тағоякҳои ҳанҷара ва трахея, устухонҳои зери забон, муҳраҳои гардан мешикананд. Осебҳои кушодаи гардан бо нишонаҳои иллати рагҳои калон, ҳанҷара, сурхрӯда, ғадуди сипаршакл, асабҳои ҷумҷумаю мағзи сар ва ғ. падид меоянд. Ба бемориҳои илтиҳобии гардан лимфаденит, флегмона, пучак, ҳафтпӯст, саромос, ки бисёр вақт ба сарсом (менингит) ва уфунат (сепсис) мепечад, мансуб мебошанд. Лимфаденит ва флегмона бинобар мавҷудияти манбаи сироят дар дандонҳои пӯсида, ҳангоми ангина, фарингит, ларингит, амрози илтиҳобии ғадуди оби даҳон, пӯсти рӯву сар, бемориҳои сироятии кӯдакон, захми сурхрӯда, ҳанҷара, гулӯ ва ғ. низ ба вуҷуд меоянд. Иллатҳои гардан бо доруҳои гуногун ва амалиёти ҷарроҳӣ табобат карда мешаванд.

• Абдураҳмонов Ф. А. Анатомияи одам. Ҷ. 1-2. Д., 1995-98;
• Абдураҳмонов Ф. А. Краткий атлас анатомии человека. Д., 2000.

• Гардан // Вичлас — Гӯянда. — Д. : СИЭМТ, 2015. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 4). — ISBN 978-99947-33-77-4.