కందం

ఈ పద్యపు లక్షణాలు చూడటానికి కష్టంగా కనిపించినా ఇందులోని గణాలన్నీ నాలుగుమాత్రల గణాలు కావడం వలన, ఈ పద్యం నడక సులువుగా పట్టుబడుతుంది. సుమతీ శతకములోని పద్యాలన్నీ కందపద్యాలే.

• పాదాలు=4
• కందపద్యంలో అన్నీ నాలుగు మాత్రల గణాలు మాత్రమే ఉంటాయి. గగ, భ, జ, స, నల ఇవీ ఆ గణాలు
• 1,3 పాదాలలో గణాల సంఖ్య = 3
• 2,4 పాదాలలో గణాల సంఖ్య = 5
• 1,3 పాదాలలో 1,3 గణాలు జ గణం కారాదు.
• 2,4 పాదాలలో 2,4 గణాలు జ గణం కారాదు.
• 2,4 పాదాల్లో మూడో గణం (యతికి ముందు వచ్చేది) జ కాని, నల కానీ అయి ఉండాలి.
• 2,4 పాదాలలో చివరి అక్షరం గురువు, అంటే చివరి గణం గగ లేదా స అయి ఉండాలి.
• పద్యం లఘువుతో మొదలైతే అన్ని పాదాలు లఘువుతోనే మొదలవ్వాలి. గురువుతో మొదలైతే అన్నీ గురువుతోనే మొదలుకావాలి.
• యతి: 2,4 పాదాలలో మొదటి అక్షరానికీ నాలుగవ గణం మొదటి అక్షరానికి యతిమైత్రి కుదరాలి.
• ప్రాస: ప్రాస పాటించాలి, ప్రాస యతి చెల్లదు.

గగ గణము = UU { గురువు, గురువు }

భ గణము = UII { గురువు, లఘువు, లఘువు }

జ గణము = IUI {లఘువు,గురువు, లఘువు }

స గణము = IIU {లఘువు, లఘువు, గురువు}

నల గణము = IIII {లఘువు, లఘువు, లఘువు, లఘువు }