Zvezda Severnjača
Zvezda severnjača (lat.
Najsjanija je zvezda sazvežđa Mali medved (relativna magnituda 1,97), pa nosi i oznaku α Ursa Minoris (αUMi). Vidi se samo sa severne hemisfere, na kojoj je i cirkumpolarna. Zahvaljujući svom položaju na noćnom nebu kao i relativno lakoj uočljivosti, koristi se za orijentaciju. Od Zemlje je udaljena 430±30 svetlosnih godina.
  | |
| Opservacioni podaci Epoha J2000 Ravnodnevnica | |
|---|---|
| Sazvežđe | Ursa Minor |
| Izgovor | /pəˈlɛərɪs, -ˈlær-/; UK: /pəˈlɑːrɪs/ |
| α UMi Aa | |
| Rektascenzija | 02h 31m 49.09s |
| Deklinacija | +89° 15′ 50.8″ |
| Prividna magnituda (V) | 1.98 (promenljiva 1.86–2.13) |
| α UMi Ab | |
| Rektascenzija | |
| Deklinacija | |
| Prividna magnituda (V) | 9.2 |
| α UMi B | |
| Rektascenzija | 02h 30m 41.63s |
| Deklinacija | +89° 15′ 38.1″ |
| Prividna magnituda (V) | 8.7 |
| Karakteristike | |
| α UMi Aa | |
| Spektralni tip | F7Ib |
| U−B indeks boja | 0.38 |
| B−V indeks boja | 0.60 |
| Varijabilni tip | Klasična Cefida |
| α UMi Ab | |
| Spektralni tip | F6V |
| α UMi B | |
| Spektralni tip | F3V |
| U−B indeks boja | 0.01 |
| B−V indeks boja | 0.42 |
| Astrometrija | |
| Radijalna brzina (Rv) | −17 km/s |
| Sopstveno kretanje (μ) | RA: 198.8±0.20 mas/g Dek.: -15±0.30 mas/g |
| Paralaksa (π) | 7.54 ± 0.11 mas |
| Rastojanje | 323–433 sg (99–133 pf) |
| Apsolutna magnituda (MV) | −3.6 (α UMi Aa) 3.6 (α UMi Ab) 3.1 (α UMi B) |
| Orbita | |
| Primarna | α UMi Aa |
| Kompanjon | α UMi Ab |
| Period (P) | 29.59 ± 0.02 g |
| Velika poluosa (a) | 0.1204 ± 0.0059" (≥2,90±0,03 AU) |
| Ekscentricitet (e) | 0.608 ± 0.005 |
| Inklinacija (i) | 146.2 ± 10.9° |
| Longituda uzlaznog čvora (Ω) | 191.4 ± 4.9° |
| Apsidna epoha (T) | 1987.66 ± 0.13 |
| Argument perihela (ω) (sekundarni) | 123.01 ± 0.75° |
| Poluamplituda (K1) (primarna) | 3.72 ± 0.03 km/s |
| Detalji | |
| α UMi Aa | |
| Masa | 5.4 M☉ |
| Poluprečnik | 37.5 R☉ |
| Luminoznost (bolometrijska) | 1,260 L☉ |
| Površinska gravitacija (log g) | 2.2 cgs |
| Temperatura | 6015 K |
| Metaličnost | 112% solar |
| Rotacija | 119 days |
| Rotaciona brzina (v sin i) | 14 km/s |
| Starost | 70 Myr |
| α UMi Ab | |
| Masa | 1.26 M☉ |
| Poluprečnik | 1.04 R☉ |
| Luminoznost (bolometrijska) | 3 L☉ |
| Starost | 70 Myr |
| α UMi B | |
| Masa | 1.39 M☉ |
| Poluprečnik | 1.38 R☉ |
| Luminoznost (bolometrijska) | 3.9 L☉ |
| Površinska gravitacija (log g) | 4.3 cgs |
| Temperatura | 6900 K |
| Rotaciona brzina (v sin i) | 110 km/s |
| Pozicija (relativno na α UMi Aa) | |
| Komponenta | α UMi Ab |
| Epoha posmatranja | 2005.5880 |
| Ugaona udaljenost | 0.172″ |
| Ugao položaja | 231.4° |
| Pozicija (relativno na α UMi Aa) | |
| Komponenta | α UMi B |
| Epoha posmatranja | 2005.5880 |
| Ugaona udaljenost | 18.217″ |
| Ugao položaja | 230.540° |
| Druge oznake | |
Polaris, Severna zvezda, Cynosura, Alruccabah, Phoenice, Navigatoria, Arkadijeva zvezda, Yilduz, Mismar, Alpha UMi, α UMi, 1 Ursae Minoris, BD+88° 8, FK5 907, GC 2243, HD 8890, HIP 11767, HR 424, SAO 308, ADS 1477, CCDM J02319+8915 | |
| Referentne baze podataka | |
| SIMBAD | α UMi A |
| α UMi B | |
Komponente sistema
Zvezda severnjača predstavlja sistem sastavljen od 3 zvezde. Najsjanija je Polaris A, Cefeida F7 klase. Oko Polarisa A orbitiraju druge dve zvezde – bliža Polaris Ab i dalja Polaris B.
Polaris B je F3V klase i pripada glavnom nizu. Kreće se na oko 2400 AJ oko Polarisa A, tako da se može videti i relativno malim teleskopima. Otkrio ju je Vilhelm Heršel 1780. godine.
Postojanje Polarisa Ab je pretpostavljeno 1929. godine analizom spektra Polarisa A, a potvrđeno je 2006. nakon što je svemirski teleskop „Habl“ snimio sve tri komponente sistema. Polaris Ab se kreće na svega 18,5 AJ oko Polarisa A, zbog čega ju je teško razlučiti.
Novija istraživanja sugerišu da je ovaj trojni sistem zapravo deo razvejanog otvorenog zvezdanog jata sastavljenog od zvezda klasa A i F.
Upotreba za orijentaciju
Severnjača je trenutno zvezda (odnosno zvezdani sistem) najbliža severnom nebeskom polu, zbog čega se može koristiti za orijentaciju. Severnjača rotira oko nebeskog pola po krugu prečnika 1°,5. Zbog precesije, zvezda koja pokazuje sever menja se kroz vreme, tako da je upotreba αUMi kao severnjače počela početkom nove ere i moći će se koristiti u tu svrhu još oko 2000 godina.
Međutim, kako Severnjača nije uvek bila ovako blizu severnog pola, radi preciznije orijentacije određivan je i položaj β i γ Malog medveda (Kohab i Ferkad). Radi lakšeg izvođenja korekcije, konstruisano je nekoliko instrumenata (Kortezov rog, nokturnal, polarni teleskop).
Zvezdani sistem
Polaris Aa je evoluirani žuti superdžin spektralnog tipa F7Ib sa 5,4 solarne mase (M☉). To je prva klasična cefeida čija je masa određena iz orbite. Dva manja pratioca su Polaris B, zvezda glavne sekvence veličine 1.39 M☉ F3 koja kruži na udaljenosti od 2400 astronomskih jedinica (AJ), i Polaris Ab (ili P), veoma bliska zvezda glavne sekvence F6 sa masom od 1,26 M☉. Polaris B se može uočiti skromnim teleskopom. Vilijam Heršel je otkrio zvezdu u avgustu 1779. koristeći sopstveni reflektujući teleskop, jedan od najboljih teleskopa tog vremena. U januaru 2006. NASA je objavila slike sa teleskopa Habl, koje pokazuju tri člana Polaris ternarnog sistema.
Promenljivu radijalnu brzinu Polarisa A izvestio je V. V. Kampbel 1899. godine, što je sugerisalo da je ova zvezda binarni sistem. Pošto je Polaris A poznata promenljiva cefeida, J. H. Mur je 1927. pokazao da su promene u brzini duž linije vida posledica kombinacije četvorodnevnog perioda pulsiranja u kombinaciji sa mnogo dužim orbitalnim periodom i velikim ekscentricitetom od oko 0,6. Mur je objavio preliminarne orbitalne elemente sistema 1929. godine, dajući orbitalni period od oko 29,7 godina sa ekscentricitetom od 0,63. Ovaj period je potvrđen studijama pravilnog kretanja koje je izveo B. P. Gerasimovič 1939. godine.
Kao deo svoje doktorske teze, E. Roemer je 1955. godine koristila podatke o radijalnoj brzini da izvede orbitalni period od 30,46 i za sistem Polaris A, sa ekscentrikom od 0,64. K. V. Kamper je 1996. godine proizveo rafinisane elemente sa periodom od 29,59±0,02 years godine i ekscentricitetom od 0,608±0,005. U 2019. godini, studija R. I. Andersona dala je period od 29,32±0,11 godina sa ekscentricitetom od 0,620±0,008.
Nekada se smatralo da postoje dve šire odvojene komponente — Polaris C i Polaris D — ali se pokazalo da one nisu fizički povezane sa Polaris sistemom.
Vidi još
Reference
Spoljašnje veze
Mediji vezani za članak Zvezda severnjača na Vikimedijinoj ostavi
This article uses material from the Wikipedia Српски / Srpski article Zvezda severnjača, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Садржај је доступан под лиценцом CC BY-SA 4.0 осим ако је другачије наведено. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Српски / Srpski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.