ပၢၼ်တႆးၶဝ်ႈတိုၵ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉ လႄႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉတူၵ်းသုမ်း

တႆးတိုၵ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉလႄႈ မိူင်းဢႃႇဝႃႉလႆႈတူၵ်းသုမ်း(1510-1527) ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်တႆးၶဝ်ႈတိုၵ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉၼၼ်ႉ မိူင်းတႆးမိူင်းမၢၼ်ႊ ဢွၼ်ၵၼ်ႁွင်ႉဢူၺ်း လီၽႂ်မၼ်းမႃးၸွၺ်ႈယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းဢႃႇဝႃႉလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊ ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉလႄႈ ၸဝ်ႈမိူင်းယၢင်းသမ်ႉပဵၼ် ၽူႈၶဵၼ်ၵၼ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းယၢင်း ၸင်ႉၶိုၼ်ႈ ၼႃႈသိုၵ်းၵႂႃႇတၢင်းဝဵင်းမၢၼ်ႈမေႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်လႅၼ်ႊလိၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉ ဢုပ်ႉပိူင်ႇဝႆႉၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ၸဝ်ႈၾႃႉ သီႇပေႃႉၸင်ႇယွၼ်းတၢင်းၸွၺ်ႈထႅမ်တီႈ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းဢႃႇဝႃႉ ဢဝ်သိုၵ်းသေ ၵႂႃႇတိုၵ်းသိုၵ်းၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းယၢင်း ၶဝ်ယူႇယဝ်ႉ။ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းဢႃႇဝႃႉၵေႃႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဢဝ်လုၵ်ႈသိုၵ်းမၼ်းသေ ၶိုၼ်ႈတိုၵ်းမိူင်းမျေႇတူးဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းယၢင်းဢုပ်ႉပိူင်ႇဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊ သိုၵ်းဢၼ်ပႂ်ႉဝဵင်းၼၼ်ႉ မီးဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇလႄႈ သိုၵ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉၶဝ် ၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႉလႄႈ လႆႈထွၺ်မႃးဝႅတ်ႉလွမ်ႉဝႆႉတၢင်းၼွၵ်ႈဝဵင်းသေ ပၵ်းတပ်ႉဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ၵူၺ်းၵႃႊ မိူင်းဢၼ်ပဵၼ် ဢူၺ်းလီတင်းဝဵင်းမျေႇတူးၶဝ် ၼင်ႇဝဵင်းတႂိၼ်းတိၼ်း၊ ဝဵင်းမိၼ်းၵိၼ်း လႄႈ ဝဵင်းၵႃလိုဝ်းၶဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးၸွၺ်ႈ တိုၵ်းလႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႉသေ လႆႈထွၺ်မိူဝ်းတီႈဝဵင်းတပျေႉယိၼ်း၊သီႇပူၵ်ႉတယႃႇယဝ်ႉ။ တႄႇပီႊ1513 တေႃႇ 1515 ၼၼ်ႉသမ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႊပွတ်းၼိူဝ် ၼင်ႇမိူင်းသၵူးၶဝ် မိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးႁိမ်း ၾင်ႇၼမ်ႉၵဵဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉဢႃႇဝႃႉၶဝ်ၵေႃႈ ၸင်ႇၶတ်းၸႂ်ၵုမ်းထိင်းမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။ မိူဝ်ႈပီႊ 1515 ၼၼ်ႉ တပ်ႉ သိုၵ်းဢႃႇဝႃႉၶဝ် ၶိုၼ်ႈၼႃႈသိုၵ်းတေႃႇ မိူင်းမျေႇထႄးၶဝ်ယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး ပီႊ1517ၼၼ်ႉသမ်ႉ လုၵ်ႈၸၢႆးမိၼ်းၵျီးၺူဝ်ႇ တပိၼ်ႇသူၺ်ႇထီးၵိူတ်ႇၼႆယဝ်ႉ။ မိၼ်းၵျီးၺူဝ်ႇ ၵေႃႈ ဝၢႆးသေ လုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်း ၵိူတ်ႇယဝ်ႉပီႊၼိူင်ႈၵေႃႈ ႁၢင်ႈသိုၵ်းတေႃႇမိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးႁိမ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီႊ 1518 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇတႄႇတိုၵ်းဝဵင်းမျေႇတူးသေ ၸဝ်ႈသီႇတူႇ ၸဝ်ႈၾႃႉဢႃႇဝႃႉ ၸွၺ်ႈတိုၵ်းယဝ်ႉ။ သိုပ်ႇတိုၵ်းထႅင်ႈမိူင်းငရၼႄးသေ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၵေႃႈ သိုၵ်းမိူင်းယၢင်းသုမ်းသေ ပၢႆႊၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပီႊ1520ၼၼ်ႉ မိူင်းယၢင်းလႄႈၵႃလိုဝ်းတိုၵ်းၵၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉဢႃႇဝႃႉ ၸင်ႇသူင်ႇသိုၵ်းၵႂႃႇ တိုၵ်း တင်းသွင်မိူင်းယူႇယဝ်ႉ။ၵူၺ်းၵႃႊမိူင်းၵႃလိုဝ်းတႄႉ ယွမ်းဝၢင်ႇၵွမ်းတေႃႇမိူင်းဢႃႇဝႃႉသေ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ဝၢင်ႇ ၵွမ်းတေႃႇ မိူင်း ဢႃႇဝႃႉယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးၼႂ်းၸွမ်းၼင်ႇ ၽိုၼ်လိၵ်ႈသႅၼ်ဝီၶဝ် တႅမ်ႈဝႆႉတႄႉ ၵွၼ်ႇပႆၶဝ်ႈတိုၵ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉၼႆႉ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆး ယင်းမီးပိုၼ်းဢၼ်ၽွမ်ႉၵၼ်ဝႆႉယူႇ။ၵူၺ်းၵႃႊ ၼႂ်းဢၼ်ၾၢႆႇမၢၼ်ႊတႅမ်ႈဝႆႉလႄႈ ၾၢႆႇၶႄႇၶဝ်တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇမီးဝႆႉလႄႈ ဢမ်ႇလီယုမ်ႇၼင်ႇၵဝ်ႇၼႆ ယဝ်ႉ။ မိၼ်းၵျီးၺူဝ်ႇတႄႉ ဝၢႆးသေ ပူၼ်ႉမႃးသိပ်းပီႊယဝ်ႉ မၼ်းပိုတ်ႇၼႃႈသိုၵ်းတေႃႇ မိူင်းမၢၼ်ႊပွတ်းၼိူဝ် ယူႇ ယဝ်ႉ။လွင်ႈဢၼ်မိူင်းတွင်ႇဢူႇ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉမီးႁႅင်းၵိုၼ်းမႃးၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉမိူင်းၶဝ် ၵတ်းယဵၼ်မႃးႁိုင်လႄႈ မၼ်းၶတ်း ၸႂ်ႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်းသေ ဝၢႆးမႃးၵေႃႈ ႁႅင်း သိုၵ်းမၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸင်ႇပိုတ်ႇသိုၵ်းတေႃႇမိူင်းတၢင်ႇမိူင်းယူႇယဝ်ႉ။ဢၼ်ၼႂ်း ၽိုၼ်မၢၼ်ႊၶဝ်တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းၺွပ်းလႆႈၵူၼ်းတႆးတင်းၼမ် ဢဝ်ၵႂႃႇႁဵတ်းလုၵ်ႈသိုၵ်းမၼ်းၼႆယဝ်ႉ။မီး ၶေႃႈထတ်းသၢင်ဝႆႉဝႃႈ ယွၼ်ႉတႆးၶိုၼ်ႈတိုၵ်းဢႃႇဝႃႉလႄႈ မၼ်း ၸင်ႇၶိုၼ်ႈတူဝ်မၼ်းမႃးၼႆယူႇ။ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းၽွင်းငမ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉ ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁၢၼ်ၾႃႉ ပေႃးလၢတ်ႈလွင်ႈၸဝ်ႈသိူဝ်ႁၢၼ်ၾႃႉၼႆ လူဝ်ႇလၢတ်ႈလွင်ႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ်ၽႂ်ၼႆဢွၼ်တၢင်းယူႇယဝ်ႉ။မၼ်ႊပဵၼ်လုၵ်ႈၸဝ်ႈလူင် ဢၼ်ၽွင်ငမ်းမိူင်းယၢင်းၼႆယဝ်ႉ။ မိူင်းယၢင်းၼႆႉ ယၢမ်ႈမီးၸဝ်ႈၾႃႉၽွင်ငမ်းမႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၼႆယဝ်ႉ။မိူဝ်ႈမိူင်းယၢင်းတိုၵ်းပေႉ ဢႃႇဝႃႉယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈလူင်ႁႂ်ႈလုၵ်ႈၸၢႆးမၼ်းၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉယူႇယဝ်ႉ။မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ႊတေႉတေႉ။ယွၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ႁတ်းႁၢၼ်လႄႈ မေႃမီးၸႂ်ဢီးလူပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇၵႂႃႇႁႃပေႉၵိၼ်ၽႂ်ၼႆ ယဝ်ႉ။တဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ၼၼ်ႉ ၶုၼ်ဢႃႇဝႃႉလႄႈ ပျီႇ၊ဢိၼ်းတႃႇဝတီႇ၊တွင်ႇငူႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ယူႇၸွမ်းၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉသိပ်းသွင်မိူင်းၼင်ႇ မိူင်းမၢဝ်း၊ၵိုင်ႇမႃႉ၊ၸေႊပၢင်ႇ၊မိူင်းၵွင်ႊ၊မိူင်းယၢင်း၊သွင်သူပ်း၊မိူင်းမိတ်ႈ၊သႅၼ်ဝီ၊သီႇပေႃႉ၊ယွင်ႁူၺ်ႈ၊မိူင်းၼၢႆး၊ မိူင်းပၢႆး၊ၸဝ်ႈၾႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ မီးထၢၼ်ႈပဵင်းၵၼ်တင်း ထၢၼ်ႈၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႊၶဝ်ယဝ်ႉ။မိူဝ်ႈ1364ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ(ၸဝ်ႈပဵမ်ႇၾႃႉ)ၶိုၼ်ႈတိုၵ်းပၢင်ယႃႈလႄႈ ပၢင်ယႃႈလႆႈလူႉသေ ဢဝ်သထူဝ်းမင်းၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉပၢင်ယႃႈယူႇယဝ်ႉ။မိူဝ်ႈပီႊ1364ၵွၺ်း ၼင်ႇၵဝ်ႇ သထူဝ်းမင်းတႄႇတင်ႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉယဝ်ႉ။ ဢႃႇဝႃႉမီးၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းတႆး ၼင်ႇၽၢႆႇတႂ်ႈမီးမိူင်းပျီႇ၊တူင်ႇဢူ၊ပၢင်ႇသႃႇဝတီႇ တၢင်းတူၵ်းမိူင်းဢႃႇဝႃႉမီးမိူင်းရၶႅင်ႇယဝ်ႉ။ၵူၺ်းၵႃႊ မိူဝ်ႈပီႊ 1501ၼၼ်ႉ ၼႃႇရႃႇပတီႉႁေႃၶမ်းၽွင်းငမ်းဢႃႇဝႃႉလႄႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇၵၼ်တင်းၸဝ်ႈမိူင်းယၢင်းလႄႈလႆႈႁဵတ်းပၢင် တိုၵ်းၵၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။သၢႆသိုပ်ႇၶုၼ်မိူင်းဢႃႇဝႃႉၼႆႉလႆႈသုတ်းၵႂႃႇၼႂ်းပၢၼ်ဢၼ်ၸဝ်ႈဢၼေႃႇယႃႇထႃႇတိုၵ်းမိူဝ်ႈပီႊ1554ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။မိူဝ်ႈပီႊ1522ၼၼ်ႉ မိူင်းယၢင်းတိုၵ်းဢႃႇဝႃႉ လႄႈ မိူင်းပျီႇၵေႃႈတိုၵ်းၸွၺ်ႈသေ ၸဝ်ႈႁေႃၶမ်းဢႃႇဝႃႉၵေႃႈယွၼ်းတၢင်းၸွၺ်ႈ ထႅမ်တီႈၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉသေ ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉၵေႃႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းတပ်ႉၸၢင်ႉသၢမ်ပၢၵ်ႇသေ တပ်ႉမႃႉၼိူင်ႈႁဵင်လႄႈႁႅင်းသိုၵ်းၼိူင်ႈမိုၼ်ႇသေ ၵႂႃႇၸွၺ်ႈၼႆယဝ်ႉ။တပ်ႉသိုၵ်းၶဝ်ဢမ်ႇတိုၵ်းမိူင်းယၢင်းသေ ၵႂႃႇတိုၵ်းမိူင်းပျီႇယဝ်ႉ။ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸူး ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းယၢင်းဝႃႈ ႁဝ်းပဵၼ်တႆးၼင်ႇၵၼ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈတိုၵ်းၵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ၶႅၼ်းတေႃႈဢွၼ်ဢဝ်တပ်ႉသိုၵ်းထွၼ်မိူဝ်းသေၵမ်းၼႆယဝ်ႉ။ၸဝ်ႈမိူင်းယၢင်းၵေႃႈ ယွၼ်ႉႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်တႆးၼင်ႇၵၼ်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁွင်ႉဢဝ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်းထွၺ်မိူဝ်းၶိုၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႊမိူဝ်ႈပီႊ1525ၼၼ်ႉ မိူင်းဢႃႇဝႃႉၶဝ်ႈတိုၵ်းမိူင်းယၢင်းလႄႈ မိူင်းယၢင်းၵေႃႈတိုၵ်းၶိုၼ်းသေ ၸဝ်ႈမိူင်းယၢင်းတႅမ်ႈလိၵ်ႈၸူးၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉသေ လၢတ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၼွင်ႉပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းႁဝ်းထွၺ်တပ်ႉသိုၵ်းမႃးယွၼ်ႉႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်တႆးၼင်ႇၵၼ် ၵူၺ်းၵႃႊပွၵ်ႈၼႆႉ ဢႃႇဝႃႉၶဝ်ႈတိုၵ်းဢွၼ်တၢင်းလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႊႁဵတ်းႁိုဝ်ဵတေလႆႈတိုၵ်းၶိုၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ၸဝ်ႈၾႃႉသီႇပေႃႉၵေႃႈ တႃႇၵႅတ်ႇၶႄမိူင်းၸဝ်ႈပီႈၼၼ်ႉ ၶႃႈၼွင်ႉဢမ်ႇႁၢမ်ႈၶႃႈၼႆယဝ်ႉ။ပၢင်တိုၵ်းပွၵ်ႈၼႆႉ ဢႃႇဝႃႉသုမ်းလႄႈ ၸဝ်ႈလူင်ၵေႃႈဢဝ်မိူင်းဢႃႇဝႃႉ ဢၢပ်ႈပၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပျီသေ တႃႇမၼ်းၸဝ်ႈတႄႉ ဢဝ်ၶူဝ်းၵမ်ႈၽွင်ႈသေ မိူဝ်းၵႂႃႇမိူင်းယၢင်းယဝ်ႉ။ၸဝ်ႈမိူင်းဢႃႇဝႃႉ ၼႃႇရႃႉပတီႉၵေႃႈ မၢတ်ႇၸဵပ်းသေ တၢႆၵႂႃႇၼိူဝ်ၸၢင်ႉယဝ်ႉ။မိူဝ်ႈပီႊ1527ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁၢၼ်ၾႃႉၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈမိူင်းယၢင်းတႅၼ်းတၢင် ၸဝ်ႈပေႃႈၶဝ်ၸဝ်ႈလူင်ယူႇယဝ်ႉ။ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁၢၼ်ၾႃႉၼႆႉ ယုမ်ႇယမ်သႃႇသၼႃႇတေႉတေႉ။မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႇဝႆႉ ၵွင်းမူးသမ်ႇပုတ်ႇတေႇ ဢၼ်မီးယူႇတီႈမိူင်းယၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ၵူၺ်းၵႃႊ မၼ်းၸဝ်ႈၺႃးမိၼ်းၸျီႈယၼွင်ႇႁၢၵ်းလင်မၼ်းၸဝ်ႈလႄႈ မၼ်းလႆႈတၢႆတႂ်ႈမိုဝ်း လုၵ်ႈၼွင်ႈမၼ်းမိၼ်းၸျီးယၼွင်ႇယဝ်ႉ။မၼ်းလႆႈၶၢမ်ႇဢဝ်လႅဝ်းၽၼ်းသေ သဵင်ႈၵၢမ်ႇၵႂႃႇယဝ်ႉ။