Tamɣra tga yat tafugla nna d skarn middn fad ad slkmn i wiyyaḍ mas sin id ufgan afrux d tafruxt nɣ argaz d tmɣarn munn d ingratsn d is tahln
Tga tmeɣra asatur lli izdin nger snat tferkiwin ɣ tudert n ufgan. tamezwarut illa gis yan d ayeddars ur fellas tella kraygat tamasayt, iɣ izeri s tiss snat tferkiwin ar fellas ttili tmasayt ad isker tawja nes lli sers iẓelin.
Iɣ nessen mas-dd kraygat afgan dars taɣarast nes lli sa izzeray tamɣra, afgan amaziɣ ula nettan dars mennawt tmyurin ar tent iskar ɣ ussan n tmeɣra.
Iɣ nera ad-nn nagg s tmeyurin ad, ira-dd nasi s umdeya « Tamɣra ɣ Ict » yan uḍewwar ɣ iḍuran n iffus n Lmɣrib lli sul yumeẓn tawessna tamaziɣt ɣ iẓuan.
Ira-d nebder tiferkiwin lli sa tezray tmeɣra ɣ Ict zɣ iɣ tessenti ar iɣ teheyya.
Iɣ ilkem ufrux tizi maɣ iskar tamɣart ar dids ttejmmaɛen ayeddars mastid iqan ad-nn isiggel. ar-d ttemcackan ilemma f tafruxt lli ra-nn ssiggeln, ɣ tugett tameɣart ad istayn i yiwis tafruxt lli tera acku nettat ad issen istis n tmazirt uggar n irgazen.
Ar teddan ayeddars n uɛezri s dar midden lli stin ad-nn darsen siggiln ssutern asen tafruxt i yiwitsen. iɣ ur-ta asen-d ruren hann ar-d tturrin s tgemmi ar-d ten-id ilkem urur nsen. Iɣ asen ruren f useqsi nesen ɣ akud ann nit hann ar ttebbin ajmuɛ f wass n tzgawt.
ɣ ussiggel drus ma-dd ittawin ineɣmisen ɣ ayt tmazirt is illa acku ar ittuwhdi. ar kiɣ ssenn midden is tella tzgawet
Iɣ ilkem wass lli f-d mcuckan idulan, ar ttawin ayt uɛzeri i ayt tfruxt tazgawt ɣ llanet mennawt tɣawesiwin: snat tyyigiwin n idukan, lḥenna, tamleḥaft, adɣar, tifyyi ɣ uferaw, snat telbettatin n zzit, sin leqwalib n ssekkar...mayad illa zikk ɣil-ad ar-nn akkan gigan n tɣawsiwin lli sul ur tusi tzgawt ɣ llan ihdumen itraren, urẓiyen... yili mad-nn yakkan idrimen ɣ umeras n tɣawsiwin ad.
Ar sebrraken ayddares n uɛzeri s iḍulan nsen s tgella n usengar ɣ mayad izerin ɣil ad is asen akk sekaren tiremt.
Iɣ zerin mennaw ussan ar-d swwirrayen ayddares n ufrux tazgawt i ayt tfruxt ar-d gis ittili : tiluza, tiglay newanin, ṭajin inewan. yili ɣil-ad mad yaqeran i midden n tmazirt ad dares cin iɣ as-d twirri tzgawt.
Ukan iɣ-d nucka ad nzer tazgawt ad mad tga ar-tt-inn nettafa is tga abrih n usigel, acku ar-d ttawin ayt tmazirt ineɣmisen mas illa usiggel.
Iɣ agren krad ussan i tmeɣra ad tessenti ar attan ayt isli ula ayt tslit tumẓin d irreden ɣusnin fadd ad asen-ten-id ẓḍin ɣ izergan nsen fadd ilemma ad yafuf. ar daɣ ttawsen i bab n tmeɣra ad-d yagwem aman izdem-d.
Mayad ar aɣ immala tamunt d twisi nger ayt tmazirt ɣ tmukrisin nsen.
Mac ɣil-ad lli ɣa nezzant tɣawsiwin ur sul seɣawsan midden s mad skaren tafreka ad ura sul ttuwskir.
Ar-nn ttmunnt tmɣarin tazedwit dar ayt tslit ar segudiyent ṭumẓin lli-d didsnet ttawint, gint tarragt i tslit, salant ilemma ar ẓẓadent tujjut lli ra-d-nn yili ɣ lqimet (atig). ɣ yat tizi ar-d ttackanet kra n tmɣarin zɣ tigemmi n ayt isli fadd ad-d zenizwint agudi lli n ṭmẓin, fadd ad xayrant isett tslit ula nettenti ad ddunt ad-nn rwint tin ayt isli ɣ tgemmi nsen.
Tazdwit ann nit iɣ salant tmɣarin iẓiḍ, irgazen ar qerusn i tixsi lli rad cin midden ɣ tmɣera. ar skaren ilemma zzennan ar aqeran i mennaw midden ɣ tmazirt s dar wazdwit neɣ imensi fadd ad-t cin. ukan ẓerin nit willi rad yawes azekka ad fkin i midden ad cin.
Dar ayt isli ar ittili zzennan tazdwit n wass lli-ɣa cettan midden dar ayt tslit.
Ass ad ar cettan midden dar ayt tslit. ar-nn ttizwiren ttelba, zikk iɣ-d tugga tafukt, ar aqeran ttefriq (leqran) ad ssufɣen sselukt, cin tiremt ffuɣn. fadd ilemma ad-nn kecimn irgazen lli-nn yagurn.
Tazdwit tga tin tmɣarin lli cettanin ar kiɣ ḍernt tillas. tizi ad nit lli ɣa cettant tmɣarin ar-nn ttackant tmɣarin yaḍnin zɣ tigemmi n ayt isli mmiqirent d tilli ɣin illan ad skernt icumac.
Tizi iɣ-d uckant isett icumac ar-d ttawint tazgawt lli ɣa ittili : talfeṭṭert n lḥenna, tara, tawserɣint, zzeAferan, ttswik, ṭimctt, lemri, lbexur. iɣ-nn lkemnt ar cettant ibriyen.
Ar ttgiwirnt skernt ahwac n icumac s tallɣatin n umarg. iɣ kkanent imikk ar-d tteffuɣent snat gisent yat tga zɣ tawja n isli tayyaḍ zɣ tin tslit ar tthucent ɣ tuzzumt n tmɣarin ad ukan kkint kra ar netternt s ufus afasi s ufella ad zerent manta rad yattuy f xta-nn yaḍen.
Iɣ-d nitti s iwaliwen n tallɣat lli ttinint ar neẓrra mas-dd amarg ur injim i ikenasen lli llanin nger iḍuran n sus lli bḍanin f snat trubba mequrnin tagizult d tahggat. mayad afa-nn nettafa isett Ict ar ttalɣent inemɣuren n tgizult ( ubrahim, Id buɛecra, utmanart…) acku Ict ula nettan iga ɣ tgizult.
Talleɣat tga ɣik ad :
Iɣ heyyant icumac ar tteggant tmɣarin aɣrum ɣ tzegawt rarnt-stt s tgemmi n ayt isli. ɣ yiḍ n wass ann iɣ illa uḥwac n irgazen dar ayt tslit, ar skarent tmɣarin lḥenna n twenza lliɣ ann ttemiqirent tutmin dar tslit aḍernt lḥenna ar-t tteggant i twenziwin nsent. iɣ heyyant sseneggefent tislit.
Ar ttili ɣ ass-ann tiremt dar ayt isli, zund ɣik lli s can dar ayt tslit
Tazdwit iɣa cettant tmɣarin, ar-nn ttmunan irgazen dar ayt tslit fadd ad zzegern tislit. ar ittegiwir unezzarfu (lɛadel) lli ra-d yara akaras (lkiɣḍ n nnikaḥ) yili ɣ tama nes amezza (lukil) n isli d win tslit. fadd ad ẓrin atig (leqimt) lli rad fekin ayddars n tslit i illitsen ad-stt tawi s tgemmi nes ar ẓerran tiɣawsiwin lli gis llanin yat s yat kuyat gin as atig nes fadd ilemma ad tnet izemmim unezzarfu ɣ yat tifert lli ittemunan d ukaras. tiɣawsiwin ad ar gis ttilint tujjutin, aman jjanin, ihdumen, idukan, iqcucen…
Iɣ iheyya uzeggir ar ttasin ayt isli atig fadd ad-t awin s uḥanu n tslit ɣ tgemmi nes tamaynut.
Zɣ iɣ tessenti tmeɣra ar teḥḍḍu tslit ɣ tgemmi ur att zerrant amer tmɣarin lli rad as iḥiyyel. ɣ tsga yann yaḍnin isli ula nettan iqant-id add bahra ur itteffuɣ, ar istay mennaw imeddukkal nes ad as gin islan.
Iɣ radd truḥ tslit, ar tteddunt tmɣarin zɣ dar ayt isli add-stt-id awint ɣ tgemmi n babas s tgemmi n isli, ar didsent ttawint : ssekkar, lḥenna, aḥayk, liẓar, aɛbruq, idukan.
Iɣ-nn lkemnt ar-d ttasint aḥayk kuyat tamẓ tama nes ar sres tessenggaf, iɣ kkant imikk ddunt mennawt gisnt awin-dd tislit ssekcemn-t-st s ddu uḥayk sslesent as gis aAmam (RRezza) lli ɣa ittili uɛbruq d leḥbaq, ukan iɣ heyyant imurig n tneggift ar ssutulent aḥayk fadd ad-st-id ssufɣent ad-stt awint s tgemmi lli-ɣ illa isli :
Iɣ rad teffuɣ tslit ɣ tgemmi n babas ar zwar akkan ayt isli, i gmas iqariḍen fadd ad asen irẓem taggurt.
Ɣ dar isli, ar tqelen islan s tmɣarin acku nettni ar ad asen-dd irẓem, isli nettan uhu iqant-id ad-nn iḥbu ad-t ur ẓerint tmɣarin ula isawl sresnet, iɣ-nn usinet tislit. ar-tt-in srusent ɣ tɣmert fadd ad-d ffaɣent ura-nn ittagur amer tasuqiyt lli-nn teSRuf mas n tslit ad tesewwuri i illis unck lli tkka ɣ tgemmi n rrewah.
Zikk n wass, ar tteffuɣn islan munn d isli add ḥuwwsen ɣ igran ɣ tizi ad nit ar-nn kecement id mmu tgella lli-d disent ittawin mennawt tɣawsiwin zund ssekkar, atay, aman jjanin, lebxur d tgella lli rad ɣin cint.
Iɣ-d kecemn islan d isli ar tefḍarn s ṭṭajin lli asen-d tessifiḍ mas n tslit.
Azal kullut ar-d ttackan iferxan d tferxin ad-d kkin dar isli d tslit ad asen-d fkin iraman lli ɣa ittili : kawkaw, tifizza, lfanid, tilkiksin, ikiker (leḥimz)
Tazdwit n wass ann nit ar-nn ttemunent id mmu tkelma dar tslit kkisent as aɛmam fadd ad as sselsint takelma : lli igan zund aqelmun n ṭaḍutt ar -t lessant i yixef assenett s umelul (ifili n ṭaḍutt). selsent as ddewwaḥ, ixersan, timḥidit, tareddaḥt, lemcbuḥ… fadd ad ttirirnet taneggift n tkelma.
Iɣ ḍerent tillas n wass ann ar itteddu isli d islan nes fadd ad issudem ixef n tḍeggalt nes (mas n tslit) ar as ittawi mennaw lqewalb n ssekkar ar as-d takka tafullust. ɣil ad ar as-d akkan izimmer
Iɣ zerin kraḍ ussan f tmeɣra ar zzerzafn ayddares n tslit illi tsen. ar-d dar sen ttacka s tgemmi tazdwit nettat d tmɣarin lli mu ɣran ayddares. fadd ad cint wazdwit ḥucent.
Iɣ izri imalas f tmeɣra ar-d daɣ aqeran ayddars n tslit i yilli tsen ann daɣ darsen tekk zund iɣ as mmalan aɣaras lli illan nger tgemmi n urgaz nes d tin ayeddares.
This article uses material from the Wikipedia Taclḥit article Tamɣra, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Mayad illa ddu CC BY-SA 4.0 abla iɣ ittuybdar mas ur t-igi. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Taclḥit (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.