Pigota Burda

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

Sa pigota burda est una maladia esantemàtica meda contagiosa e epidèmica causada dae un'infetzione primària cun su Virus varicella-zoster (VZV o Herpesvirus umanu 3), unu virus a DNA chi partenet a sa famìlia Herpesviridae, sutafamìlia Alphaherpesvirinae, gènere Varicellovirus. Sa cunditzione incumentzat a su sòlitu cun isfogu cutàneu vesiculare, printzipalmente istèrridu a su corpus e a sa conca o fintzas a is estremidades. Is vesìculas sanant a pustis chentza de lassare tzicatritzes. A s'esàmene, s'osservadore agatat in gènere lesiones in vàrios istàdios de sanadura.

Pigota burda
Tìpicu isfogu de pigota burda in su toratze
Ispetzialidade
Infetivologia
Classificatzione e risursas esternas
ICD-10	B01 [1]
Sìntomos	ampuddas piticas pitziosas, tzefalea, pèrdida de apititu, fadiga, calentura
Càusa	virus Varicella zoster
Sinònimos e Variantes
pigota bastarda, buata, ermizolu burdu, murmuzolu vurbulinu
Custu template: càstia • cuntierras • modìfica

Sa pigota burda est una maladia chi si difundet a discansu pro bia aèrea peri de corfos de tùssiu o istùrridos de indivìduos malàidos o peri cuntatu deretu cun is sumiduras de su rash. Una persone cun sa pigota burda est infetiva unu o duas dies in antis chi apàrgiat s'erutzione de bumbullas sicas chentza de abba o unos àteros lìchidos in intro. Abarrat contagiosa fintzas a cando totu is lesiaduras s'ammuntant dae una corgiolas (tzirca ses dies). Is lesiaduras corgioladas non sunt contagiosas.

Custa maladia, nodida giai dae s'antighidade, est istada netamente distinghida dae sa pigota isceti a primìtzios de su de 19 sèculos.

Sa pigota est istada osservada fintzas in unos àteros primates, incluende a is simpantzès e is gorillas.

Sa pigota burda primària est una maladia endèmica in totu is paisos de su mundu, si presentat cada 2 o 3 annos cun epidèmias minores e tenet una prevalèntzia istàbile de generatzione a generatzione.

In is paisos a clima temperadu si trata de una de sas clàssicas maladias de s'infàntzia: sa pigota burda resurtat in su 90% de is casos una maladia de is pipios intre is 5 e is 10 annos de edade, cun sa majoria de is casos chi s'avèrguant durante s'ierru e su beranu, meda cun probabilidade pro neghe de is cuntatos de a costadu chi acontessent a iscola. Comente sa pigota rosa, est rara in is pipios in edade preiscolare. In is tròpicos, sa pigota burda corfit a s'ispissu is persones antzianas e podet causare una cunditzione prus grae. In is adultos is sìngias in sa pedde resurtant prus iscuras e is tzicatritzes aparessent prus ladinas in cumparàntzia cun is pipios.

Sìngias e sìntomos

Is primos sìntomos (prodròmicos) in is adolescentes e in is adultos sunt: nàusea, pèrdida de apetitu, dolores musculares e dolore de conca. Custos sunt sighidos dae su caraterìsticu isfogu, dae malistare generalizadu e de calentura. In is pipios sa maladia no est a su sòlitu pretzèdida dae sìntomos prodròmicos e sa prima sìngia est s'esprussione cutànea, chi incumentzat comente a pintinieddos rujos pì[ticos in su toratze e in s'adòmene, a fatu interessende a sa conca, sa cara e is membros fintzas a sa mucosa orale e a su pilloncu.

In sa fase de is vesìculas, un'iscrafìngiu intensu est a su sòlitu presente. Is ampuddas si podent presentare fintzas in is pramos de is manos, in is prantas de is pees e in is membranas mucosas, e ùltzeras dolorosas superfitziales podent apàrrere in buca, in sa parte superiore de su gùturu e in sa zona genitale. Sa persone infetada est in gènere infetiva de una a duas dies in antis de sa cumpàssida de s'esprussione cutànea e abarrat infetiva fintzas a bator o chimbe dies a pustis. Is adultos podent tènnere un'esprissione cutànea prus ispaniada e una calentura prus persistente. Presentant, annotamala, prus probabilidade de isvilupare cumplicàntzias, comente sa purmonite dae varicella virus. Est proadu chi s'iscrafìngiu chi s'atibit cun s'esantema varicellosu est dèpidu a sa prima e prus branda sollitzitatzione de su virus in is terminatziones nerviosas.

A pustis de 7÷10 dies s'esantema e is sìntomos arretrogradant e sas lesiaduras pustulosas sunt istadas remplasadas dae corgiolas.