Муус Устар 9: күнэ-дьыла

Сыл бүтүө 266 күн баар.

• Боливия  Боливия — Төрүт сокуон күнэ
• Грузия  Грузия — Дойду сомоҕолоһуутун күнэ
• Дания  Дания — Ньиэмэстэр саба түһүүлэрин күнэ
• Канаада  Канаада — Вими-Ридж күнэ (Францияҕа 1917 с. Вими-Ридж кыргыһыытыгар өлбүт Канаада саллааттарын ахталлар)
• Косово Өрөспүүбүлүкэтэ  Косово Өрөспүүбүлүкэтэ — Көнөстүүссүйэ күнэ.
• АХШ  АХШ — Аппоматтокс кыргыһыытын күнэ. 1865 сыллаахха АХШ Гражданскай сэриитин кэмигэр буолбута, манан сэрии түмүктэммитэ
• АХШ  АХШ — Билиэннэйдэри ахтар күн. 1942 сыллаахха 65 тыһ. Филипиин уонна 10 тыһ. АХШ саллаата Батаан тумул арыыга дьоппуоннарга бэриммиттэрэ, бу кэнниттэн "Батаан өлүү марша" саҕаламмыта — билиэннэйдэри бастаан сатыы, онтон пуойас богуоннарыгар туруору симэн, онтон эмиэ сатыы хаамтаран лааҕырга илдьибиттэрэ, дьон уонча бырыһыана аара өлбүтэ. 1988 сыллаахтан АХШ Кэнгириэһин быһаарытынан бэлиэтэнэр
• Тунис  Тунис — Сиэртибэлэр күннэрэ
• Пилипиин  Пилипиин, Албан аат күнэ
• Финляндия  Финляндия, Фиин тылын күнэ (эбэтэр Микаэль Агрикола күнэ).

• 190 — Илиҥҥи Хань судаарыстыбатыгар былааһы күүһүнэн ылбыт генерал Дун Чжо бэйэтин сэриитигэр дойду киин куоратын Лоянтан тахсарга уонна уоттуурга дьаһайбыт.
• 537 — Рим куораты төгүрүктээһин: Византия генераала Велизарийга көмөҕө 1600 аттаах киһи кэлбит, үгүстэрэ гуннар эбэтэр славяннар.
• 1241 — Лигниц аттынааҕы кыргыһыыга Байдар диэн Чыҥыс Хаан сиэнэ баһылыктаах монгуол сэриитэ Генрих II баһылыктаах ньиэмэстэр уонна поляктар холбоһуктаах сэриилэрин үлтүрүппүт.
• 1699 сыллаахха Петр I ыраахтааҕы «О наблюдении чистоты в Москве и о наказании за выбрасывание сору и всякого помету на улицы и переулки» диэн ыйаах таһаарбыт.
• 1918 — Дьокуускайга тохсунньу 30 (саҥа истиилинэн олунньу 12) саҕаламмыт Бастакы суһал ыҥырыылаах Саха уобалаһын земствотын мунньаҕа түмүктэммит. Мунньахха уобаласка бэйэ салайыныытын, уобалас социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын ырыппыттар. 35 гласнайтан 24-э кэлбит, саха улуустарын бас-көс дьоно. Уобалас земскэй быраабата талыллыбыт: бэрэссэдээтэл — Василий Никифоров - Күлүмнүүр, чилиэннэрэ — Попов В.В., Памфил Осипов (Иноземцев), Петр Яковлев, П.Е. Баранов. Уобаластааҕы земство мунньаҕа Совнаркому киин былааһынан билиммэтэх, Петроград Саха уобалаһын салайыытыгар орооһорун утарбыт.
• 1925 — РКП(б) Саха сиринээҕи обкомун бүрүөтүн дьаһалынан Дьокуускайга Народнай тыйаатыр иһигэр Саха национальный турууппата тэриллибит. Турууппаҕа сүрүннээн "Саха омук" культурнай-сырдатар уопсастыба тыйаатыр сиэксийэтин актыбыыстара киирбиттэр.
• 1936 — Саха АССР наркоматын быһаарыытынан "Якутстрой" трест олохтоммут. Бастакы салайааччытынан Ефим Жорницкай буолбут. Бу тэрилтэ Дьокуускайга бастакы водопроводы (1939), атахха турар бастакы таас дьиэни (1941), сыбаайаҕа турар бастакы дьиэни (1944, 9-с оскуола дьиэтэ) туппута.
• 1940 — Германия Норвегияҕа уонна Данияҕа саба түспүт.
• 1945 — маршал Василевскай сэриилэрэ Илин Пруссия киинин Кенигсберг куораты сэриилээн ылбыттар. Комендант Отто Ляш куорат капитуляциялаабытын туһунан аактаҕа илии баттаабыт. Бу уоттаах кыргыһыыга саха буойуттара кыттыыны ылбыттара.
• 1971 — «Якуталмаз» холбоһук иккис баабырыкатын силиэсэригэр Сергей Коростелевка уонна «Мир» карьер эскэбээтэрин массыньыһыгар Николай Титовка Социалистыы Үлэ Дьоруойун аата иҥэриллибит.
• 1989 — Тбилиситээҕи дьалхаан: Грузия тутулуга суох буолуутун ирдээбит эйэлээх демонстрацияны Сэбиэскэй аармыйа сэриилэрэ ыспыттар, түмүгэр 20 киһи өлбүт, сүүһүнэн киһи бааһырбыт.
• 1991 — Грузия Үрдүкү Сэбиэтэ Грузия тутулуга суох буолуутун туһунан быһаарыы ылыммыт.

• 1336 — билигин Шахрисабз диэн ааттанар куоракка аатырбыт сэрииһит Тамерлан (чаҕатайдыы Тимуур, تیمور, Temür‎ — «тимир») төрөөбүт.
• 1898 сыллаахха Өлүөхүмэ Маачатыгар Иван Редников төрөөбүтэ (1898-1974). Гражданскай сэрии кыттыылааҕа, кадровай байыаннай, Иккис аан дойду сэриитин кэмигэр политрук, полковник, хомуньуус баартыйа уонна сэбиэт үлэһитэ.
• 1964 — Дьокуускайга Наталья Николаева — саха живописеһа, АГИКИ преподавателэ.

• 1626 — Фрэнсис Бэкон (1561 төр.), Аангылыйа бөлүһүөгэ, устуорук, бэлиитикэ дьайыксыта(диэйэтэлэ).