सर्वानुक्रमणी
सर्वानुक्रमणी ऋग्वेदस्य समस्तावश्यकविषयाणां ज्ञानाय कात्यायनस्य कृतिः। ग्रन्थोऽयं सूत्ररूपेण निबद्धोऽस्ति । प्रत्येकं सूत्रस्य आदिपदम्, अनन्तर-ऋचां संख्यां, सूक्तस्य ऋषेर्नाम, तस्य गोत्रं, सूक्तानां, तदनन्तर्गतमन्त्राणां च देवतायाः निर्देशं, मन्त्राणां छन्दसां क्रमबद्धोल्लेखं च कृतवान्। अनेन प्रकारेण ऋग्वेदस्य विषये आवश्यकसामग्रीसङ्कलनत्वेन ग्रन्थोऽयं विशेषरूपेणोपादेयोऽस्ति ।
माधवभट्टस्यापि एका ऋग्वेदानुक्रमणी अस्ति। ऋग्वेदानुक्रमण्याः खण्डद्वये स्वर-आख्यात-निपात-शब्द-ऋषि-छन्ददेवतादीनां, मन्त्रार्थ-विषयकस्य च अष्टानुक्रमणीनामेकत्र सङ्ग्रहोऽस्ति । ग्रन्थोऽयं स्वतन्त्रो न भूत्वा माधवभट्टस्य भाष्यान्तर्गतं तत्तद्विषयाणां प्रतिपादकानां श्लोकानां सङ्ग्रहोऽस्ति ।
विषयवस्तु
सर्वानुक्रमण्याः दशा एतद्भिन्ना एवास्ति । अस्मिन् बृहद्देवतायाः श्लोकात्मकानि उद्धरणान्यपि सूत्ररूपेण परिणतानि कृत्वा प्रदर्शितानि । सर्वानुक्रमणी ऋग्वेदीयदेवतायाः वर्णने बृहद्देवतामेव स्वकीयाऽधारं मन्यते, अतः शतान्युद्धरणान्यत्र समाविष्टानि सन्ति ।
कर्ता
सर्वानुक्रमणीग्रन्थस्य रचयिता कात्यायनमुनिः अस्ति। मुनिरयं शुक्लयजुवेदीयश्रौतसूत्रस्य कर्त्तुः भिन्नः न मन्यते। कात्यायनेन प्रणीतः 'शुक्लयजुर्वेदीया अनुक्रमणिका' अपि अस्यैव कात्यायनस्य रचना मन्यते। यतोऽस्य सम्पूर्णभूमिकाभागः सर्वानुक्रमण्याः भूमिकातः साम्यं स्थापयति । कात्यायनस्य अस्य ग्रन्थस्य पदेषु बहुविधं वैदिकवैशिष्ट्यं लभते। वैयाकरणवार्त्तिककारः कात्यायनाद् अयं भिन्नः मन्यते। सर्वानुक्रमणी पूर्वपाणिनियुगस्य रचनाऽस्ति इति मन्यते।
सम्बद्धाः लेखाः
This article uses material from the Wikipedia संस्कृतम् article सर्वानुक्रमणी, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). भिन्नोल्लेखः यावत् न भवेत्, तावत् CC BY-SA 4.0 इत्यत्र उल्लेखो भवति । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki संस्कृतम् (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.