Wasichay

Pirqakunata wasi qatatapas rurananmi tiyan. Ayllu llaqtakunapiqa kunanraqmi q'iru wasi icha t'uru wasikunata wasichanku, ichhuwan, lukatawan icha huk yurakunawan qatachaspa. Kay pachaqa wamaqyachkaspa, aswan wasikunata sinchiyanawanmi ruranku, qatankunatataq tihakunawan icha aluminyu latawan. Pirqakunataqa pirqaq nisqa runakunam ruran.

Q'iru wasi

Q'iru wasitaqa q'irullamanta, k'aspikunawan q'iru p'alltakunawanmi ruranchik.

T'uru wasi

T'uru wasitaqa kallmakunamanta rurasqa pirqakunata t'uruchaspa ruranchik, llut'asqa yura pirqamanta.

Champa wasi

Champa wasitaqa t'uruwan chapusqa kallmakunamanta rurasqa champakunawan pirqanchik.

Rumi wasi

Rumi wasitaqa machina rimi nisqa, takanawan llamk'apusqa rumikunawan pirqanchik. Inkakunaqa rumi wasinkunata mana isku chapusqawanchu, mana t'uruwanchu, mana pirqa llut'anawanchu pirqarqanku, rumilla pirqata ruraspa.

Tika wasi

Tika wasitaqa chakisqa t'urumanta rurasqa tikakunawan (aruwi, adubi, adobe) pirqanchik, tikakunata huq'u t'uruwan t'inkispa.

Kusasqa tikawan pirqasqa wasi

Kusasqa tikakunataqa isku chapusqawanmi, pirqa llut'anawanmi t'inkispa chay hina wasikunata pirqanchik.

Urmiyunwan pirqasqa wasi

Kunan pachapiqa, aswan wasikunatam khillay icha asiru k'aspikunawan urmiyunwan pirqanku.

• Pirqa llut'ana
  • Simintu
  • Isku chapusqa
• Pirqa rumikuna
  • Tika (aruwi), t'urullamanta
  • Kusasqa tika
  • Rumilla pirqa
• Maychina rumi, Wasichana rumi
• Tunu
• Chakakuq
• Punku kirma
• K'ukti
• P'aqchi
• Sayakuq rumi

• Manqus wasi (yupaychana wasi, qhapana, willka wasi)
• Chuntu wasi (mintu wasi)
• Kathidral
• Haylli k'ukti
• Iglu (Inuyt runakuna)
• Dolmen (Mawk'a Kiltakuna)

• Sumaq wasichay kamay
• Inkakunap wasichasqankuna

• Wasi Ruraymanta. Rimana 2, Kuskanchik Yachasunchik, Qichwa, Yachana 16, p. 61-64, Wasichakuy, p. 63. Perú Suyupi Yachay Kamayuq, Lima 2013.