Valdas Adamkus (ur.
3 listopada 1926 w Kownie jako Voldemaras Adamkavičius) – litewski i amerykański polityk, inżynier i działacz społeczny, prezydent Litwy (1998–2003 oraz 2004–2009).
Data i miejsce urodzenia | 3 listopada 1926 |
---|---|
Prezydent Litwy | |
Okres | od 26 lutego 1998 |
Poprzednik | |
Następca | |
Prezydent Litwy | |
Okres | od 12 lipca 2004 |
Poprzednik | Artūras Paulauskas (p.o.) |
Następca | |
Odznaczenia | |
Urodził się jako Voldemaras Adamkavičius, imię Valdas i nazwisko Adamkus przyjął w 1955. Jego ojciec był jednym z założycieli i wykładowców szkoły lotniczej w przedwojennej Litwie. Kształcił się w kowieńskim gimnazjum Aušra, podczas wojny przyłączył się do antyniemieckiego ruchu oporu. Kolportował wtedy podziemne czasopisma, m.in. patriotyczną gazetę „Jaunime, budėk!”. W 1944 wraz z rodzicami wyjechał do Niemiec, po krótkim pobycie powrócił jednak na Litwę w celu walki z sowieckim okupantem. Jeszcze w tym samym roku opuścił kraj. Ukończył litewskie gimnazjum w Niemczech, po czym studiował na wydziale nauk przyrodniczych Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Pracował w międzyczasie dla YMCA.
W 1949 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, uzyskał obywatelstwo tego państwa. W 1960 ukończył inżynierię lądową w Illinois Institute of Technology. Początkowo pracował w fabryce produkującej części samochodowe, a następnie jako kreślarz w firmie inżynierskiej. Od początku lat 90. był zatrudniony w agencji federalnej Environmental Protection Agency, zajmował stanowisko zastępcy administratora i następnie do 1997 administratora regionu EPA zajmującego się ochroną Wielkich Jezior Północnoamerykańskich.
Na emigracji zaangażowany w działalność na rzecz społeczności litewskiej. W 1951 założył klub sportowy dla mniejszości litewskiej pod nazwą Lituanica. Był aktywnym organizatorem demonstracji i petycji przeciwko zniewoleniu Litwy, w latach 1961–1964 wchodził w skład zarządu Lithuanian-American Community, działał również w innych litewskich emigracyjnych organizacjach pozarządowych. W 1983 zorganizował światowe zawody sportowców litewskich. Był aktywnym członkiem Partii Republikańskiej. Od 1972 co kilka lat odwiedzał Litwę, przewożąc publikacje o tematyce litewskiej zakazane w ZSRR.
W 1993 prowadził kampanię wyborczą emigracyjnego kandydata na prezydenta Litwy Stasysa Lozoraitisa, włączył się również w kampanię umiarkowanych ugrupowań prawicowych w wyborach parlamentarnych w 1996. W 1997 został wpisany na ostatnie miejsce listy wyborczej Litewskiego Związku Centrum w wyborach do rady miejskiej w Szawlach.
W 1997 wystartował jako niezależny w wyborach prezydenckich. Po pierwszej turze znacząco przegrywał z Artūrasem Paulauskasem, jednak w drugiej, przeprowadzonej 4 stycznia 1998, pokonał kontrkandydata, uzyskując 50,4% głosów. Opowiadał się za akcesją Litwy do NATO i Unii Europejskiej. 5 stycznia 2003 przegrał drugą turę kolejnych wyborów prezydenckich. Jego kontrkandydat, były premier Rolandas Paksas, dostał wówczas 54,7% głosów. Nowy prezydent już w 2004 został złożony z urzędu w wyniku procedury impeachmentu, co skutkowało przedterminowymi wyborami. W drugiej turze z 27 czerwca 2004 Valdas Adamkus wynikiem 52,7% głosów pokonał Kazimirę Prunskienė. Drugą prezydencką kadencję zakończył 12 lipca 2009.
W latach 1951−2023 żonaty z Almą Adamkienė.
Otrzymał tytuł doktora honoris causa około 20 uczelni, w tym litewskich, polskich i amerykańskich. Otrzymał tytuł „Człowieka Roku” 2003 Forum Ekonomicznego. W 2012 został laureatem Nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego. W 2022 otrzymał tytuł honorowego obywatela Wilna.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Valdas Adamkus, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.