Dalia Grybauskaitė: Polityk i ekonomistka litewska

[ˈdaːlʲæ ɡʲrʲiːbɒʊsˈkaɪtʲeː]; ur. 1 marca 1956 w Wilnie) – litewska polityk i ekonomistka. Minister finansów (2001–2004) oraz komisarz ds. budżetu i programowania finansowego w Komisji Europejskiej (2004–2009). W latach 2009–2019 prezydent Litwy, będąca pierwszą kobietą na tym stanowisku.

Dalia Grybauskaitė

Data i miejsce urodzenia	1 marca 1956 Wilno
Prezydent Litwy
Okres	od 12 lipca 2009 do 12 lipca 2019
Poprzednik	Valdas Adamkus
Następca	Gitanas Nausėda
Komisarz UE ds. budżetu i programowania finansowego
Okres	od 22 listopada 2004 do 1 lipca 2009
Poprzednik	Markos Kyprianou
Następca	Algirdas Šemeta
Komisarz UE ds. edukacji i kultury
Okres	od 1 maja 2004 do 21 listopada 2004
Poprzednik	Viviane Reding
Następca	Ján Figeľ
Minister finansów Litwy
Okres	od 12 lipca 2001 do 1 maja 2004
Poprzednik	Jonas Lionginas
Następca	Algirdas Butkevičius
Odznaczenia
Multimedia w Wiki Commons
Cytaty w Wikicytatach

Wykształcenie

W 1983 ukończyła studia ekonomiczne na Uniwersytecie Leningradzkim, a w 1988 uzyskała stopień kandydata nauk ekonomicznych (odpowiednik stopnia doktora) w Akademii Nauk Społecznych przy KC KPZR w Moskwie. W 1991 ukończyła kurs w ramach programu specjalnego dla kadry kierowniczej w School of Foreign Service na Uniwersytecie Georgetown. Oprócz języka litewskiego deklaruje również znajomość języków angielskiego, rosyjskiego, polskiego i francuskiego.

Działalność zawodowa

W wieku 19 lat podjęła pracę w filharmonii państwowej Litewskiej SRR w Wilnie. W trakcie studiów pracowała w zakładach futrzarskich w Leningradzie. Po ukończeniu studiów wróciła na Litwę i przez kilka miesięcy pełniła funkcję sekretarza w Litewskiej Akademii Nauk. W latach 80. była wykładowcą ekonomii politycznej w wyższej szkole partyjnej w Wilnie.

W latach 1990–1991 była kierownikiem wydziału w instytucie badawczym, a w 1991 dyrektorem programowym w biurze Rządu Republiki Litewskiej. Od 1991 do 1993 pełniła funkcję dyrektora departamentu europejskiego w resorcie współpracy gospodarczej z zagranicą. Od 1993 była dyrektorem departamentu ekonomicznego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, pełniła jednocześnie funkcje przewodniczącej komitetu zarządzania pomocą Phare i G-24 oraz głównego negocjatora ds. umowy o wolnym handlu z Unią Europejską.

Działalność publiczna do 2009

W latach 1994–1995 była posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym w przedstawicielstwie Litwy przy Unii Europejskiej, zastępczynią głównego negocjatora ds. układu europejskiego z Unią Europejską oraz przedstawicielem koordynatora pomocy państwowej w Brukseli. Od 1996 pełniła funkcję ministra pełnomocnego w ambasadzie Litwy w Stanach Zjednoczonych. W latach 1999–2000 zajmowała stanowisko wiceministra finansów oraz głównego negocjatora w negocjacjach z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym. W latach 2000–2001 była wiceministrem spraw zagranicznych i zastępczynią przewodniczącego litewskiej delegacji w negocjacjach dotyczących przystąpienia do Unii Europejskiej.

W lipcu 2001 objęła urząd ministra finansów w nowo utworzonym rządzie Algirdasa Brazauskasa. 1 maja 2004, w dniu przyjęcia Litwy do Unii Europejskiej, została powołana w skład Komisji Europejskiej na funkcję komisarza odpowiedzialnego za edukację i kulturę (obok Viviane Reding). W utworzonej w listopadzie 2004 komisji pod przewodnictwem José Barroso odpowiadała za programowanie finansowe i budżet.

W latach 1979–1988 była członkiem KPZR. Później pozostała bezpartyjna.

Prezydent Republiki Litewskiej

Dalia Grybauskaitė była wymieniana w gronie potencjalnych kandydatów na stanowisko prezydenta Litwy w wyborach w 2009. 26 lutego 2009 oficjalnie ogłosiła swoją decyzję o starcie w wyborach jako kandydatka niezależna. Poparcie dla niej wyraziły dwa ugrupowania koalicji rządowej: Związek Ojczyzny i Ruch Liberalny.

W wyborach prezydenckich z 17 maja 2009 Dalia Grybauskaitė odniosła zwycięstwo już w pierwszej turze głosowania. Zdystansowała rywali, zdobywając 68,21% głosów ważnych. 12 lipca 2009 została zaprzysiężona na urząd prezydenta Litwy, stając się w ten sposób pierwszą kobietą sprawującą ten urząd.

Kilka razy na zaproszenie prezydentów Polski gościła na uroczystościach Narodowego Święta Niepodległości przed Grobem Nieznanego Żołnierza, podczas których wygłaszała przemówienia w języku polskim.

W 2014 zdecydowała się ubiegać o reelekcję w kolejnych wyborach prezydenckich. W pierwszej turze wyborów zdobyła 612 485 głosów (tj. 45,92%), przechodząc do drugiej tury z kandydatem LSDP Zigmantasem Balčytisem. W ponownym głosowaniu z 25 maja 2014 pokonała kandydata lewicy, otrzymując 57,87% głosów ważnych. 12 lipca 2014 została po raz drugi zaprzysiężona na prezydenta Litwy. Jej druga pięcioletnia kadencja zakończyła się 12 lipca 2019.

W 2020 przyjęła zaproszenie do Klubu Madryckiego, zrzeszającego byłych prezydentów i premierów.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (Litwa, 2003)
• Krzyż Wielki ze Złotym Łańcuchem Order Witolda Wielkiego (Litwa, 2009)
• Krzyż Komandorski Wielki Orderu Trzech Gwiazd I klasy (Łotwa, 2011)
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Olafa (Norwegia, 2011)
• Krzyż Wielki Orderu Sokoła Islandzkiego (Islandia, 2011)
• Krzyż Uznania I klasy (Łotwa, 2012)
• Wielki Oficer Orderu Świętego Karola (Monako, 2012)
• Xirka Ġieħ ir-Repubblika (Malta, 2012)
• Łańcuch Krzyża Wielkiego Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, 2013)
• Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej (Estonia, 2013)
• Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (Niemcy, 2013)
• Order Wolności (Ukraina, 2017)
• Order za Wybitne Zasługi (Słowenia, 2019)
• Order Orła Białego (Polska, 2019).

Nagrody i wyróżnienia

W 2006 otrzymała Nagrodę im. Władysława Grabskiego przyznaną przez Konfederację Lewiatan, a w 2012 została wyróżniona Nagrodą Karola Wielkiego.

• Nota biograficzna na stronie president.lt. [dostęp 2013-09-02]. (lit.).
• Curriculum Vitae of Dr. Dalia Grybauskaitė. ec.europa.eu. [dostęp 2014-04-28]. (ang.).