Richard Strauss: Niemiecki kompozytor i dyrygent

11 czerwca 1864 w Monachium, zm. 8 września 1949 w Garmisch-Partenkirchen) – niemiecki kompozytor muzyki późnego romantyzmu, dyrygent.

Richard Strauss

Portret Richarda Straussa namalowany przez Maxa Liebermanna w 1918 roku.
Data i miejsce urodzenia	11 czerwca 1864 Monachium
Data i miejsce śmierci	8 września 1949 Garmisch-Partenkirchen
Zawód	kompozytor
Odznaczenia
Multimedia w Wiki Commons
Cytaty w Wikicytatach

Strauss był synem waltornisty Franza Straussa. W młodości otrzymał od ojca staranne wykształcenie muzyczne i bardzo wcześnie zaczął komponować. W 1882 wstąpił na uniwersytet w Monachium, jednak po roku porzucił studia i wyjechał do Berlina. W 1885 został asystentem dyrygenta Hansa von Bülowa, aby po roku zająć jego miejsce. Jego pierwsze kompozycje utrzymane są w stylu Schumanna i Mendelssohna. Pod wpływem skrzypka Aleksandra Rittera zainteresował się Wagnerem.

Nowe zainteresowanie zaowocowało poematem symfonicznym Don Juan, który jest uważany za pierwszy dojrzały utwór Straussa. Premiera w roku 1889 podzieliła publiczność, jednak kompozytor skomentował to w następujący sposób: „Teraz pocieszam się myślą, że jestem na drodze, którą chciałem obrać, w pełni świadomy, że nie było artysty, którego ludzie nie nazwaliby szalonym”. W późniejszych latach przyszły kolejne poematy symfoniczne: Tod und Verklärung (Śmierć i przemienienie, 1888-89), Till Eulenspiegels lustige Streiche (Ucieszne figle Dyla Sowizdrzała, 1894-95), Also sprach Zarathustra (Tako rzecze Zaratustra, 1896), Don Kichot (1897) i Ein Heldenleben (Życie bohatera, 1897-98).

Pod koniec XIX wieku Strauss zwrócił się ku operze. Pierwsze dwie próby – Guntram z 1894 i Feuersnot z 1901 okazały się porażkami, lecz na Salome z 1905 publiczność reagowała równie gorąco i skrajnie jak na Don Juana. Niekonwencjonalny temat dzieła, jak również wprowadzenie do muzyki dysonansów i rozbudowanej chromatyki zapewniły operze bardzo duże zainteresowanie. W Nowym Jorku publiczność protestowała z powodu zejścia dzieła ze sceny już po jednym przedstawieniu w Metropolitan Opera.

Jednym z najważniejszych gatunków w twórczości Straussa były pieśni, których skomponował około 150.

Strauss był kapelmistrzem orkiestr w Meiningen, Monachium, Berlinie i w Wiedniu. Jego muzyka pozostała pod wpływem Wagnera.

Jego nazwisko figurowało na Gottbegnadeten-Liste (Lista obdarzonych łaską Bożą w III Rzeszy) wśród Niezastąpionych.

• Order Sokoła Białego (Saksonia-Weimar, 1892)
• Kawaler Orderu Karola III (Hiszpania, 1898)
• Order Korony Żelaznej III Klasy (Austria, 1900)
• Order Orła Czerwonego IV Klasy (Prusy, 1902)
• Order Królewski Korony III Klasy (Prusy, 1906)
• Kawaler Legii Honorowej (Francja, 1907)
• Komandor Orderu Świętego Karola (Monako, 1907)
• Order Maksymiliana za Naukę i Sztukę (Bawaria, 1910)
• Komandor II klasy Orderu Ernestyńskiego (Saksonia-Koburg-Gotha, 1913)
• Oficer Legii Honorowej (Francja, 1914)
• Krzyż Oficerski Orderu Alberta (Saksonia, 1917)
• Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja, 1924)
• Order Pour le Mérite (Prusy, 1924)
• Komandor Orderu Danebroga (Dania, 1929)
• Wielki Oficer Orderu Oranje-Nassau (Holandia, 1934)
• Komandor Orderu Korony (Belgia, 1939)
• Wielki Oficer Orderu Korony Dębowej (Luksemburg, 1939)

• Koncert waltorniowy Es-dur nr 1 (1882-1883)
• Don Juan – poemat symfoniczny (1889)
• Makbet (Macbeth) – poemat symfoniczny (1890)
• Śmierć i przemienienie (niem. Tod und Verklärung) – poemat symfoniczny (1890)
• Dyl Sowizdrzał (niem. Till Eulenspiegels lustige Streiche) – poemat symfoniczny (1895)
• Tako rzecze Zaratustra (niem. Also sprach Zarathustra) – poemat symfoniczny (1896)
• Don Kichot (Don Quixote) – poemat symfoniczny w formie wariacji na wiolonczelę, altówkę i orkiestrę (1898)
• Życie bohatera (niem. Ein Heldenleben) – poemat symfoniczny (1898)
• Symfonia domowa (Symphonia domestica) – (1903)
• Salome – opera (1905)
• Elektra – opera (1909)
• Kawaler z różą (niem. Der Rosenkavalier) – opera (1911)
• Ariadna na Naksos (niem. Ariadne auf Naxos) – opera (1912)
• Symfonia alpejska (niem. Alpensinfonie) – (1915)
• Kobieta bez cienia (niem. Die Frau ohne Schatten) – opera (1919)
• Intermezzo – opera (1924)
• Helena egipska (niem. Die Ägyptische Helena) – opera (1928)
• Arabella – opera (1933)
• Milcząca kobieta (niem. Die Schweigsame Frau) – opera (1935)
• Dzień pokoju (niem. Friedenstag) – opera (1938)
• Dafne (niem. Daphne) – opera (1938)
• Miłość Danae (niem. Die Liebe der Danae) – opera
• Capriccio – opera (1942)
• Koncert waltorniowy Es-dur nr 2 (1942)
• Metamorfozy (niem. Metamorphosen) na 23 instrumenty smyczkowe
• Koncert obojowy D-dur (1945)
• Cztery ostatnie pieśni (niem. Vier letzte Lieder) – 4 pieśni na sopran i orkiestrę (1948)

• PiotrP. Kamiński PiotrP., Tysiąc i jedna opera, Kraków: PWM, 2008, ISBN 978-83-224-0901-5, OCLC 297704436 .brak strony (książka)

• Richard Strauss – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• Richard Strauss w bazie AllMusic (ang.)
• Dzieła Richarda Straussa w bibliotece Polona