Liliowiec: Rodzaj bylin z rodziny żółtakowatych

Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: liliowce (zwierzęta).

Obejmuje 16 gatunków. Rośliny te rosną w większości w Azji Wschodniej, zwłaszcza w Japonii, jeden gatunek (liliowiec żółty H. lilioasphodelus) także w Europie (południowo-wschodnia część Alp i tereny przyległe), a kolejny – liliowiec rdzawy H. fulva – od wschodniej części basenu Morza Śródziemnego po Indie. Liczne gatunki i mieszańce między nimi uprawiane są jako rośliny ozdobne dla dużych i barwnych kwiatów, otwierających się sukcesywnie i kwitnących przez jeden dzień. W Chinach i Japonii rośliny te uprawiane są od tysięcy lat. Współcześnie znanych jest ponad 38 tys. odmian. Czasem odmiany uprawne bywają określane jako liliowiec ogrodowy (Hemerocallis ×hybrida hort.). W Polsce kolekcję ponad 3,5 tys. odmian i gatunków można oglądać w Arboretum Wojsławice na Dolnym Śląsku.

Liliowiec

Liliowiec żółty
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	złotogłowowate
Rodzaj	liliowiec
Nazwa systematyczna
Hemerocallis L. Sp. Pl. 324. 1753
Typ nomenklatoryczny
Hemerocallis lilio-asphodelus L.
Synonimy
Cameraria Boehmer in C. G. Ludwig Lilioasphodelus Fabricius
Multimedia w Wiki Commons

Kwiaty niektórych gatunków spożywane są w sałatkach, w Azji wschodniej stosowane są jako dodatek do potraw. Przedstawiciele rodzaju zawierają substancje aktywne biologicznie wykazujące działanie przeciwdepresyjne, działające jako antidotum przy zatruciach arszenikiem.

Nazwa naukowa rodzaju utworzona została z greckich słów hemera (dzień) i kallos (piękno) w odniesieniu do kwiatów rozwijających się tylko za dnia.

Pokrój
Byliny z krótkim, mięsistym kłączem i włóknistymi lub mięsistymi korzeniami kurczliwymi, często bulwiasto zgrubiałymi na końcach.
Liście
Tylko odziomkowe, wyrastające w dwóch szeregach, równowąskie i rynienkowate, ostro zakończone.
Kwiaty
Wyrastają na głąbikach prosto wzniesionych lub podnoszących się, nierozgałęzionych lub rozgałęzionych, czasem z kilkoma przysadkami. Kwiaty skupione są zwykle po kilka (do 6, rzadziej więcej) na szczycie głąbika w główki lub częściej w jedno- lub dwustronne wierzchotki. Poszczególne kwiaty osadzone są na krótkich szypułkach, są okazałe, ale krótkotrwałe. Okazały okwiat trzykrotny, składa się z 6 listków zrośniętych u nasady w lejkowatą lub dzwonkowatą rurkę. Końce listków są wywinięte na zewnątrz. Wszystkie listki okwiatu są barwne, od jasnożółtych do pomarańczowych i pomarańczowoczerwonych, czasem z ciemniejszym V-kształtnym wzorem. Wewnętrzne listki bywają szersze od zewnętrznych. Pręciki w liczbie sześciu, o gładkich i wolnych nitkach wyrastających z listków w rurce okwiatu. Nitki są zwykle wygięte, z końcem (łącznikiem) łączącym się z główką pręcika od tyłu. Pylniki są żółte do czerwonoczarnych. Zalążnia dolna, trójkomorowa. Szyjka słupka prosta, cienka i długa, zwieńczona drobnym, główkowatym znamieniem.
Owoce
Trójgraniaste torebki o tępych kantach i skórzastych ścianach. Zawierają w każdej klapie po dwa rzędy czarnych nasion, przy czym u niektórych gatunków jest ich wiele, a czasem są rzadko wytwarzane.

Pozycja systematyczna

W systemie APG IV (2016) oraz według Angiosperm Phylogeny Website jest to jeden z rodzajów z podrodziny liliowcowych (Hemerocallidoideae (Bartl.) Lindl.) z rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae) stanowiącej jeden z kladów w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych. W systemach klasyfikacyjnych wyróżniających liczniejsze i mniejsze rodziny rodzaj zaliczany jest do rodziny liliowcowatych Hemerocallidaceae (odpowiadającej podrodzinie w ww. ujęciu), a w jej obrębie do podrodziny Hemerocallidoideae, którą tworzy wspólnie z monotypowym rodzajem Simethis z południowo-zachodniej Europy. Podrodzina ta jest siostrzaną dla podrodziny Johnsonioideae Nakai obejmującej 7 rodzajów z półkuli południowej.

Wykaz gatunków

• Hemerocallis citrina Baroni – liliowiec cytrynowy
• Hemerocallis coreana Nakai
• Hemerocallis darrowiana S.Y.Hu
• Hemerocallis dumortieri C.Morren – liliowiec Dumortiera
• Hemerocallis × exilis Satake
• Hemerocallis × fallaxlittoralis Konta & S.Matsumoto
• Hemerocallis forrestii Diels
• Hemerocallis fulva (L.) L. – liliowiec rdzawy
• Hemerocallis hakuunensis Nakai
• Hemerocallis lilioasphodelus L. – liliowiec żółty
• Hemerocallis major (Baker) M.Hotta
• Hemerocallis middendorffii Trautv. & C.A.Mey. – liliowiec Middendorffa
• Hemerocallis minor Mill.
• Hemerocallis multiflora Stout
• Hemerocallis nana W.W.Sm. & Forrest
• Hemerocallis plicata Stapf
• Hemerocallis thunbergii Barr – liliowiec Thunberga
• Hemerocallis yezoensis H.Hara