Leon Cyboran: Polski filozof i badacz filozofii indyjskiej

30 sierpnia 1928 w Krakowie; zm. 6 czerwca 1977 w Warszawie) – filozof i badacz filozofii indyjskiej w powojennej Polsce.

Absolwent ekonomii wrocławskiej (1952), filozofii ze specjalizacją z psychologii (Uniwersytet Wrocławski 1952) oraz filologii indyjskiej (Uniwersytet Warszawski 1963), uczeń profesorów Jana Legowicza i Eugeniusza Słuszkiewicza, miał rzadkie w świecie przygotowanie do zajmowania się klasyczną jogą - dziedziną filozofii indyjskiej, którą obrał za temat swej rozprawy doktorskiej (UW 1970) i (niedokończonej) habilitacji. Od roku 1972/73 wykładowca ATK, od 1973/74 KUL, gdzie kontynuował pracę Franciszka Tokarza. Po jego śmierci jego pracę na ATK i KUL kontynuowali jego uczniowie Tomasz Ruciński, Wiesław Kowalewicz oraz Maciej Stanisław Zięba.

Autor polskiego przekładu Jogasutr Patańdźalego wraz z komentarzem Wjasy, a zarazem nowej interpretacji jogi klasycznej w duchu jedności puruszy (monizmu spirytualistycznego), zamiast dotychczas powszechnie przyjmowanej koncepcji pluralizmu puruszów (w zgodzie z myślą pokrewnej szkoły sankhji). Z powodu tragicznej śmierci nie doprowadził do końca swych zamierzeń badawczych (m.in. badanie i przekład Wiwarany do Jogasutr, trójjęzyczne sanskrycko-łacińsko-polskie wydanie 13 Upaniszad w dwustulecie wydania Oupnek'hat Anquetil-Duperrona.

Na podstawie jogi klasycznej oraz wyników współczesnej mu psychologii (introspekcjonizm Mieczysława Kreutza i Bolesława Józefa Gaweckiego), uwzględniając elementy ezoterycznej lingwistyki, opracował oryginalny system filozoficzny nazwany aharamą. Swą filozofię wcielał w życie.

W uznaniu zasług za życia otrzymał indyjskie imię Siṁha Śivovarṇ lub (według innej relacji) Siṁha Śivorām (gdzie siṁha znaczy lew = Leon (zarazem "lew" symbolizuje zwycięstwo); Śiva to imię boga joginów, Rāma to imię innego ważnego boga hinduizmu, varṇa to stan, grupa społeczna, ród), czyli "(Zwycięski) Lew z rodu Śiwy" (ze stanu joginów).

• Filozofia jogi - próba nowej interpretacji, PWN, Warszawa 1973 ISBN 83-01-05354-2.
  • - przekład rosyjski: W. Danczenko / В. Данченко, Философия йоги. Попытка новой интерпретации (Пуруша как субъектное бытие в "Йогасутрах") [Fiłozofija jogi. Popytka nowoj intierprietacii (Purusza kak subjektnoje bytije w "Jogasutrach")], Самиздат [Samizdat], Киев [Kijew] 1977 dostępne online: PSYLIB (Библиотека Фонда содействия развитию психической культуры, Киев [Bibliotieka Fonda sodiejstwija razwitiju psichiczeskoj kultury, Kijew]), 2004, dostęp: 03.02.2017.
• Klasyczna joga indyjska. Jogasutry przypisywane Patańdżalemu i Jogabhaszja, czyli komentarz do Jogasutr przypisywany Wjasie. Przełożył z sanskrytu, opatrzył przypisami, napisał wstęp i posłowie oraz ułożył słownik terminów Leon Cyboran. Przygotował do druku i przedmową opatrzył Wiesław Kowalewicz, "Biblioteka Klasyków Filozofii", PWN, Warszawa 1986 ISBN 83-01-05354-2 - zawiera przedruk najważniejszych artykułów L. Cyborana.
  • - wyd. 2 zmienione: Jogasutry przypisywane Patańdżalemu i Jogabhaszja czyli komentarz do Jogasutr przypisywany Wjasie. Z sanskrytu przełożył, przypisami opatrzył, wstępem poprzedził Leon Cyboran. Przekład z rękopisów do druku przygotował, przypisy uzupełnił Wiesław Kowalewicz, PWN, Warszawa 2014 ISBN 978-83-01-17763-8 (oprawa miękka), ISBN 978-83-01-17764-5 (oprawa twarda).
• Tajemnica jogi, red. Teresa Malinowska-Kofroń, Wyd. TEMAKO, Warszawa 1997 ISBN 83-907022-0-7.
• Sanskryt filozoficzny. Sanskryt na wydziałach filozoficznych, "Studia Indologiczne", 2007 (14), s. 100-104 ISSN 1232-4663 dostępne online (kopia Internet Archive), dostęp: 03.02.2017.
• Recenzja książki Stanisława Jedynaka "Etyka Starożytnego Wschodu", "Anthropos. Prace Instytutu Filozofii UMCS", 2001, s. ...
• Joga klasyczna - podstawy systemu, "Studia Indologiczne" 2012 (19), s. 239-271 ISSN 1232-4663 dostępne online (link martwy od 01.11.2016) - wykład wygłoszony w TPPI 13.04.1977, opracowany z nagrania magnetofonowego przez Tadeusza Suchockiego.
• Myśli głupie i niegłupie. Aforyzmy oraz inne drobne utwory, red. Tadeusz Suchocki, Wyd. Zofia Muzyka, Warszawa 2016 ISBN 978-83-944268-0-4.
• Filozofia indyjska w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, red. Marta Kudelska, Maciej Stanisław Zięba, Wyd. KUL, Lublin 2019, s. 229-266 ISBN 978-83-8061-788-9. (przedruk czterech opublikowanych artykułów z dodatkiem niepublikowanego wcześniej Filozofia indyjska na wydziałach filozoficznych katolickich uczelni w Polsce).

• Wojciech Chudy, O Leonie Cyboranie wspomnienie-epitafium, w: "Filozofia, Czasopismo Koła Filozoficznego Studentów KUL", 2 [10], Lublin 1978; przedruk w: "Gazeta Wyborcza. Gazeta Stołeczna", 21-22.06.1997.
• Tomasz Ruciński, Contribution of Leon Cyboran (1928-1977) to the Study of Philosophy of Yoga, w: Wolfgang Morgenroth, (ed.): Sanskrit and World Culture: Proceedings of the Fourth World Sanskrit Conference, (Schriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients/Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin 18), Akademie-Verlag, Berlin 1986, s. 263-266.
• Krzysztof Pawłowski, Wąska ścieżka prawdy. Rozważania na podstawie filozofii jogi klasycznej oraz nauk św. Jana od Krzyża, Nomow, Kraków 1996.
• Jacek Wilczur, Franciszek Bernaś, KGB porywa polskich uczonych. Sprawa doktora Leona Cyborana - indianisty, w: Franciszek Bernaś, Mrok i mgła. Z dziejów KGB, Wydawnictwo ETHOS, Warszawa 1997 ISBN 83-85268-34-0
• Marzenna Jakubczak, Poznanie wyzwalające. Filozofia jogi klasycznej, Nomos, Kraków 1999 ISBN 83-85527-94-X.
• Maciej St. Zięba, Badania i wykłady z filozofii Wschodu (indyjskiej i chińskiej) w Katedrze Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej, [w:] Antoni B. Stępień, Jacek Wojtysiak (red.), Księga Jubileuszowa na 50-lecie Wydziału Filozofii KUL, Lublin 2000, s. 147-158 ISBN 83-228-0726-0 dostępne online, dostęp: 03.02.2017.
• Maciej St. Zięba, Cyboran Leon, [w:] Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 2: C-D, PTTA: Lublin 2001, s. 329-331 ISBN 83-914431-4-0 dostępne online, dostęp: 03.02.2017.
  • ts., [w:] Encyklopedia Filozofii Polskiej, t. 1: A-Ł, PTTA: Lublin 2011, s. 211-213 ISBN 978-83-60144-47-3 dostępne online, dostęp: 03.02.2017.
• Sławomir Gołaszewski, Joga według Leona Cyborana, "Czwarty Wymiar", 2003, nr 9 s. 40-41, nr 10 s. 41 ISSN 1-1426-501-X
• Tadeusz Suchocki, Życie i twórczość naukowa Leona Cyborana, "Studia Indologiczne", 2007 (14), s. 78-99 ISSN 1232-4663 dostępne online, (Internet Archive), dostęp: 03.02.2017.
• Krzysztof Jan Pawłowski, Odkrywanie najwyższej miary człowieczeństwa w ujęciu Leona Cyborana, [w:] tenże, Dyskurs i asceza. Kształtowanie człowieczeństwa w kontekście mistyki filozoficznej, TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2007 ISBN 83-85527-34-6
• Wiesław Kowalewicz, Przedmowa do drugiego wydania. Przedmowa do pierwszego wydania. Biogram Leona Cyborana, [w:] Jogasutry przypisywane Patańdżalemu i Jogabhaszja czyli Komentarz do Jogasutr przypisywany Wjasie. Klasyczna joga indyjska, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2014, s. IX-XV, 447-448 ISBN 978-83-01-17763-8.
• Grażyna Kotlorz, Refleksje na temat nowego wydania „Klasycznej jogi indyjskiej” Leona Cyborana, jogasutry.pl, 12.06.2014 dostępne online (Internet Archive), dostęp: 03.02.2017.
• Maciej Wielobób, Nowe wydanie Jogasutr w tłumaczeniu Cyborana – kilka refleksji, maciejwielobob.pl, 12.06.2014 dostępne online kopia Interent Archive, dostęp: 03.02.2017.
• Michał Orzechowski, Polscy orientaliści na celowniku tajnych służb PRL-owskich, "W sieci historii", 2015 (6), s. ... ISSN 2300-6803.
• Tadeusz Suchocki, Historia jogi w Polsce. Leon Cyboran (1928-1977), „Yoga & Ayrurveda”, 2016, nr 3(14), lato, s. 14-20; nr 4(15), jesień, s. 14-20 ISSN 2300-0775.
• Lesław Kulmatycki, Krzysztof Stec (red.), Joga w Polsce, Przeszłość. teraźniejszość przyszłość, AWF Wrocław, Wrocław 2016.
• Maciej St. Zięba, Cyboran Leon Jan, [w:] Encyklopedia 100-lecia KUL, Wydawnictwo KUL, Lublin 2018, t. I, s. 125-126 ISBN 978-83-8061-611-0.

• Franciszek Tokarz
• Gerard Głuchowski
• Tomasz Ruciński
• Maciej Stanisław Zięba
• Marzenna Jakubczak

• Spis powszechny polskich sanskrytologów w: www.indika.pl.
• Leon Cyboran w: www.bibliotekajogi3.pl.
• Anka Grupińska, Poszukuję świadków pracy i życia Leona Cyborana, 22 kwietnia 2015.