Roślina Klon: Rodzaj roślin

Zobacz też: inne znaczenia słowa „klon”.

Do rodzaju należy około 150 gatunków drzew i krzewów. Występują one w strefie umiarkowanej półkuli północnej, w ogromnej większości w Azji, z nielicznymi gatunkami rosnącymi w górach strefy równikowej. W Polsce trzy gatunki rosną jako rodzime, trzy introdukowane są już zadomowione. Bardzo liczne gatunki są uprawiane jako ozdobne, w parkach, ogrodach, ale też jako drzewa uliczne. Część dostarcza drewna, wykorzystywane są jako miododajne i dostarczają syropu klonowego.

Klon

Morfologia (klon jawor)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	mydleńcowate
Rodzaj	klon
Nazwa systematyczna
Acer L. Sp. Pl. 1054. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny
Acer pseudoplatanus L.
Synonimy
Argentacer Small Crula Nieuwl. Euacer Opiz Negundium Raf. Negundo Boehm. Rufacer Small Rulac Adans. Saccharodendron Nieuwl. Sacchrosphendamnus Nieuwl.
Zasięg
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku

 

Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europę (bez Islandii i północnej Rosji), w której rośnie w zależności od ujęcia 12–14 gatunków, północno-zachodnią Afrykę, Azję bez północnej części kontynentu, Półwyspu Arabskiego i Indyjskiego. Największe zróżnicowanie znajduje się w Chinach, gdzie rośnie co najmniej 101 gatunków, z czego 61 to endemity. Pojedyncze gatunki schodzą w Azji Południowo-Wschodniej do strefy równikowej (Półwysep Indochiński, Filipiny, Indonezja), gdzie rosną na obszarach górskich. Także w Ameryce Północnej, gdzie występuje 10 gatunków, klony schodzą na południu do strefy międzyzwrotnikowej sięgając na południu do Gwatemali.

W Polsce rosną jako gatunki rodzime trzy klony:

• klon zwyczajny, k. pospolity – Acer platanoides L.
• klon jawor, jawor – Acer pseudoplatanus L.
• klon polny, paklon – Acer campestre L.

Gatunków obcych i zadomowionych jest pięć:

• klon jesionolistny – Acer negundo L. (inwazyjny)
• klon czerwony – Acer rubrum L.
• klon srebrzysty – Acer saccharinum L. (lokalnie zadomowiony)
• klon cukrowy – Acer saccharum Marshall (lokalnie zadomowiony)
• klon tatarski – Acer tataricum L.

 

 

Pokrój
Drzewa osiągające 40 m wysokości, ale w przypadku większości gatunków zwykle niższe, do 10–15 m, liczne mają pokrój pośredni między krzewami i drzewami, nieliczne to typowe krzewy. Różne części roślin, zwłaszcza młode bywają owłosione, starsze pędy zwykle są nagie. Kora na młodych drzewach z reguły gładka, u klona strzępiastokorego silnie papierzasto postrzępiona. Część gatunków korę wielobarwną, zwykle zieloną z białymi paskami. Na starszych drzewach u części gatunków łuszczy się tafelkowato, głęboko spękana i ciemna jest u Acer saccharum subsp. nigrum.
Liście
Zwykle sezonowe, rzadko zimozielone lub częściowo zimozielone, nakrzyżległe. Blaszka bardzo różnie wykształcona od pojedynczej, nie wcinanej, całobrzegiej lub piłkowanej do dłoniasto klapowanej z bardzo różną głębokością klap, które mogą też być całobrzegie, piłkowane, ząbkowane, i wtórnie wcinane. U części gatunków liście są złożone – trójlistkowe i nieparzysto pierzaste z 3, 5, 7, rzadko 9 listkami.
Kwiaty
Jednopłciowe lub obupłciowe, przy czym rośliny są poligamiczne (zwykle rozwijają się kwiaty męskie i obupłciowe), rzadziej jednopienne i dwupienne. Kwiaty są drobne i zebrane w grona, baldachogrona, wiechy i pęczki. Okwiat 5-, rzadziej 4-krotny, zwykle zróżnicowany na kielich i koronę, czasem korony brak. Listki okwiatu zwykle wolne, podobnie zabarwione, najczęściej żółtawo i zielonkawo, rzadziej kwiaty są purpurowe lub czerwone. Pręcików zwykle jest 8, rzadko 4, 5, 10 lub 12, ich nitki są wolne, osadzone na dysku miodnikowym. Dwa owocolistki tworzą dwie komory górnej zalążni, w każdej zwykle z dwoma, rzadziej jednym zalążkiem. Szyjki słupka dwie.
Owoce
Charakterystyczne, dwuskrzydlaki (orzechy) rozpadające się po dojrzeniu na pojedyncze skrzydlaki.

Osobny artykuł: Systematyka klonów.

Rodzaj Acer tradycyjnie klasyfikowany był zwykle do rodziny klonowatych Aceraceae, wspólnie z rodzajem dwuskrzydlak Dipteronia. Analizy filogenetyczne, zwłaszcza od lat 90. XX wieku wskazały jednak na zagnieżdżenie tych rodzajów w obrębie mydleńcowatych Sapindaceae. W nowszych systemach klasyfikacyjnych (APG II i późniejsze wersje, APweb, system Reveala z 2007) klonowate włączone są do tej rodziny w randze podrodziny lub plemienia. Pierwszymi, którzy włączyli klony do mydleńcowatych byli w 1862 George Bentham i Joseph Dalton Hooker.

Ostatni wspólny przodek klonów i dwuskrzydlaków żył w paleocenie.

Klasyfikację w obrębie rodzaju dzielącą gatunki na sekcje i serie na podstawie nie tylko cech morfologicznych, ale też danych molekularnych opracował w 2004 P.C. de Jong. Dalsze analizy molekularne zasadniczo potwierdziły jego klasyfikację. Drzewo filogenetyczne gatunków klonów obejmuje 6 głównych grup. Klad bazalny tworzą serie: Palmata (najliczniejsza, obejmująca 41 gatunków), Negundo (A. negundo, A. cissifolium i A. henryi), Arguta i Spicata. Drugą grupę tworzą serie Parviflora i Glabra; trzecią jedna seria Macrantha; czwartą serie: Ginnala, Lithocarpa i Indivisia; piątą serie: Trifoliata, Pentaphylla, Acer i Rubra; szóstą serie: Platanoidea i Macrophylla.

Wykaz alfabetyczny gatunków

Zobacz kolekcję cytatów o klonach w Wikicytatach

• platan klonolistny