Granaty – grupa minerałów zaliczana do gromady krzemianów.
Tworzą ją izostrukturalne i (przeważnie) izomorficzne krzemiany wyspowe.
Granat | |
Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Skład chemiczny |
|
---|---|
Twardość w skali Mohsa | 6,5 – 7,5 |
Przełam | nierówny, muszlowy, czasami zadziorowaty |
Łupliwość | niewyraźna według <110> |
Układ krystalograficzny | regularny krystalizacja najczęściej w postaci 12-ścianu rombowego <110>, 24-ścianu deltoidowego <211> lub tworzą osobniki, na których przeważają te postacie proste. Pospolite są osobniki ksenomorficzne. |
Gęstość minerału | 3,4 – 4,6 |
Właściwości optyczne | |
Barwa | W grupie granatów można napotkać wszystkie odcienie barw z wyjątkiem niebieskiej. Najczęściej spotykanymi są odcienie od barwy pomarańczowoczerwonej do fioletowoczerwonej (zwykle kojarzone z piropem i almandynem). |
Rysa | biała lub jasna |
Połysk | szklisty, tłusty (rzadziej jedwabisty, żywiczny lub diamentowy) |
Inne | optycznie izotropowe, u niektórych anomalna dwójłomność |
Dodatkowe dane | |
Szczególne własności | odmiany bogate w magnez wykazują magnetyzm, na ogół bardzo odporne na działanie czynników chemicznych i atmosferyliów. |
Ich nazwa pochodzi od łacińskiego słowa granatus = granat, owoc granatu, co wskazuje na podobieństwo kamieni do ziaren owocu granatu.
Jest to bardzo powszechna w przyrodzie grupa krzemianów. Tworzy zwykle kryształy mieszane o podobnej strukturze i ogólnym wzorze chemicznym X3Y2(SiO4)3, gdzie:
Krystalizują w klasie 48-ścianu.
Granaty bardzo często tworzą między sobą kryształy mieszane, stąd tak duże ich zróżnicowanie. Część granatów wykazuje też znaczne zawartości sodu, itru i tytanu.
Ze względu na skład chemiczny dzielą się na:
a także magnezowe, manganowe i wapniowe.
Do rzadkich odmian zaliczają się goldmanit, hydrogrossular, kimzeyit, knorringit i majoryt.
Granaty magnezowe, żelazowe i manganowe określane są w łączną nazwą piralspit, a odmiany wapniowe – ugrandyt. Skrócone nazwy pochodzą od pierwszych sylab ich głównych przedstawicieli.
Wszystkie krystalizują w układzie regularnym – najbardziej rozpowszechniona jest postać dwunastościanów rombowych i dwudziestoczterościanów deltoidowych. Tworzą skupienia ziarniste, zbite, i naskorupienia. Są przezroczyste, przeświecające. Niektóre kryształy wykazują specjalne efekty optyczne: asteryzm, efekt kociego oka. Część zmienia barwę w zależności od rodzaju oświetlenia. Są kruche, ale stosunkowo twarde. Skrajne ogniwa granatów rzadko występują w przyrodzie, a przeważnie tworzą one różne izomorficzne roztwory stałe.
Granaty są grupą minerałów charakterystyczną dla skał metamorficznych: gnejsów, łupków mikowych – tworząc niekiedy prawie że monomineralne skały granatowe, zmetamorfizowanych wapieni i dolomitów (skarnów). Wchodzą również w skład skał magmowych. Rozpowszechnione wśród utworów kontaktowych. Należą do najczęściej spotykanych minerałów ciężkich klastycznych skał osadowych – piaskowców, arkoz itp. W szczególnych warunkach geologicznych ulegają one koncentracji, np. wśród piasków plażowych. Luźne wykształcenia granatów w postaci cienkich smug znane są z bałtyckich plaż, gdzie zwykle towarzyszy im ilmenit, oraz cyrkon.
Miejsca występowania: RPA – typowy "produkt odpadowy" przy eksploatacji diamentów; Czechy – Żulova , Vápenná k. Jesionika, Uście nad Łabą; Brazylia; Indie; Madagaskar; Norwegia – największe kryształy granatu (największy okaz miał średnicę 2,5 m i wagę 37 ton); USA – stan Nowy Jork (największy kryształ miał masę 1500 kg), Arizona (topazolity); kraje byłego ZSRR.
Polska – Masyw Śnieżnika, Góry Sowie, Karkonosze, Góry Izerskie, Pogórze Izerskie.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Granat (minerał), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.